İRAN’DAKİ TÜRK NÜFUSUNA İSTATİSTİKSEL BAKIÞ

Babek ÖZTÜRK

1.Giriş

Günümüzde İran nüfusu içerisinde Türk soyluların oranı tam olarak bilinmemektedir. Bunun nedeni, Türklerin esnek olarak İran coğrafyasında yayılmış olmaları ve aynı zamanda etnik kökeni esas alan resmi bir nüfus sayımının bulunmamasıdır.
Bir taraftan resmi olamayan ve onaylanmayan 35 veya 40 milyon Türkün bulunduğunu öne süren Güney Azerbaycan teşkilatları, bir yandan da  İran devletinin resmi çevrelere ve BM'ye ilettiği sayı (18 milyon) şüphe yaratmaktadır.

Bu çelişkili rakamlar, doğruya yakın bir sayıya ulaşmak için nüfus sayımı gereksinimini ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmada, ön yargıdan uzak, bugünkü İran'ın 1950'li yıllardaki ordu arşivlerini inceleyerek doğru bilgiye ulaşmak, Türklerin yaşadıkları yerleşim birimlerinin sayımını yaparak, doğruya yakın bir oranı ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Amacımız her hangi bir siyasi yoruma girmeden, ön yargısız dağınık ve karmaşık bilgileri bir araya getirerek, bugünkü İran adlanan coğrafyada   yaşayan Türklerin sayısını belirlemektir. Bu bilimsel hesaplama, politik konuları dikkate almadan sadece doğrular üzerinden siyaset yapmayı dikkate alır. Çalışmada hiçbir polemiğe girmeden, doğrulara dayalı bilgilendirme esas alınmıştır.  

Çalışmada esas alınan hesaplama yöntemi ve kaynak belge 1951-1953 yıllarındaki İran ordusunun verdiği bilgileri esas almaktadır. Söz konusu nüfusu temel alarak, oran ve yüzde belirlendikten sonra son yılların nüfusuyla kıyaslama yapılmıştır. Aynı zamanda İran İstatistik Merkezinin (1998-1999) resmi sayımı ile çıkarılan rakamlar karşılaştırılarak, hata ve doğruluk oranı belirlenmeye çalışılmıştır.
Aynı zamanda konu ile ilgili birçok çalışmalar da araştırılmıştır. İran'daki Türk nüfusu ile ilgili sayımların genelde güvensiz olduğunu da belirtmek gerekir. Bunları da göz önünde bulundurarak ulaşabildiğimiz tüm rakamları aktarmaya çalışacağız.    

2.İran diye Adlanan Coğrafyada Konuşulan Diller

Bugünkü İran adlanan coğrafyada 90'ın üzerinde dil konuşulmaktadır. Ancak devlet dili olarak Farsça ilan edilmiştir.
Ülkede konuşulan diller, üç ana gruba ayrılmaktadırlar. Fars dillileri, Türk dilliler ve Sami dilliler[1]:
Bugünkü İran diye adlanan coğrafyada çok konuşulan diller Türkçe (Azerbaycan, Kaşkay ve Türkmen), Farsça, Arapça, Lor, Lek, Beluç, Gilek ve Mazenderan ve birçok küçük milletlerin dilleri
Bütün dillerin içinde Türk Dili[2](Azerbaycan Türkçe'si) oran olarak çoğunluğa sahiptir.

3.İran diye Adlanan Coğrafyada Türklerin Arazisi

Yüz ölçümü 1.648.195 Km² olan İran devletinin 2003 yılı itibari ile nüfusu 68.278.826, nüfus artış hızı da yüzdesi 0.83 olarak belirlenmiştir. Bu coğrafyanın 300,000 km²'lık bölümünde Türkler yaşamaktadır. Bu da Kuzey Azerbaycan'ın(86,600 km² ) dört katına ve Türkiye'nin (774,815 km² )yüzde 40 'ına eşittir.

İran diye adlanan coğrafya esasen 11 etnik bölgeye bölünmektedir:

1-Farsların bölgesi
2-Azerbaycan Türklerin bölgesi
3-Lorların bölgesi
4.Leklerin bölgesi
5-Kürdlerin bölgesi
6-Larların bölgesi
7.Belüçların bölgesi
8-Türkmen Türklerin bölgesi
9-Gilan bölgesi
10-Mazenderan bölgesi
11-Arabistan bölgesi

Ayrıca bu etnik bölgelerin çoğunda da yine Türkler yaşamaktadır.

Ülkenin en yoğun nüfusa sahip bölgesi Mazenderan ve en düşük nüfus yoğunluğu ise Güney doğu da bulunan Belüçistan etnik bölgesidir.

Çizelge 1 'de Bölgelerde nüfus yoğunluğu gösterilmiştir.[3]




Çizelge 1: Bölgelerdeki nüfus dağılımı:

Ülke genelinde 1989 yılına göre ortalama 36 kişi/km² yaşamaktadır.

Türk nüfusu dağınık olarak İran diye adlanan coğrafyanın her bölgesinde görülebilir. Ülkenin kuzey batı, kuzey doğu ve güney toprakları, Türklerin yoğun olarak yaşadıkları bölgelerdir.

İran diye adlanan coğrafyada yaşayan Türkler, başlıca üç bölgede yaşamaktadırlar. Bu bölgeler :

1. Kuzey Batı Türkleri (Güney Azerbaycan) bölgesi

2. Kuzey Doğu Türkleri (Güney Türkmenistan ve Horasan Türkleri) bölgesi

3. İran Diye Adlanan Coğrafyanın Güney ve Merkez Türkleri bölgesi

Güney Azerbaycan bölgesi (bkz. 1. harita) Türkiye ve Kuzey Azerbaycan sınırlarından başlayarak günümüzde İran diye adlanan coğrafyanın iç bölgelerine kadar uzanmaktadır. Bu bölge 170,000 km²'lik bir alanı kapsamaktadır. Tarihi ve ekonomik bakımdan ülkenin diğer Türk gruplarına nazaran daha fazla gelişmişlerdir. Bu bölge esas olarak Doğu Azerbaycan(Tebriz), Batı Azerbaycan(Urmu), Erdebil (Erdebil), Zencan (Zencan), Hemedan (Hemedan), Kazvin (Kazvin), Merkezi (Erak), Tehran (Tehran), Kum (Kum), Gilan (Reşt) ve Kürdistan illerini içermektedir. Bu bölgelerin tamamı veya ülkenin içine doğru uzandıkça büyük bir kısmı, Türk arazisi olarak tanımlanır. Bir başka deyimle birbirine bağlı olarak tanımlanan bu kentlerin etrafında yaşayan halk  çoğunlukla Türklerdir:

A: Tahran - Kazvin -Zencan – Miyana -Tebriz
B: Tebriz - Merend - Culfa
C: Tebriz - Merend - Hoy - Maku - Bezergan
D: Tebriz – Sarab – Erdebil – Astara - Enzeli
E: Tahran - Kazvin – Takistan - Hemedan
F. Tahran - Alişah  - Robat  Kerim - Sava - Halecestan - İştihard
g: Tahran - Sava - Ğorg  Abad – Revan – Kazvin - Buin Zahra ve Avec
H:Tahran - Kum - Erak - Hemedan -.Songur

Bu kentlerde sürekli olarak Türkler yaşamaktadır. Bu bölge genellikle Güney Azerbaycan olarak tanımlanmaktadır. Bu illerin ve bu illere bağlı civar bölgelerin çoğu tamamen Türk bölgeleridir.

Güney Azerbaycan bölgesinde bulunan illerin yüz ölçümü (Ülkenin 1998-1999 yıllarında verdiği resmi rakamlara göre) çizelge 2'de verilmektedir:

İl Toprak Ölçümü(km²)





Çizelge 2: 1998-1999 yıllarında İran'ın verdiği arazi dağılımı:
  ►  Türklerin yoğun olarak yaşadığı bölgeler
  ►  Türklerin az veya çok az yaşadıkları bölgeler

        Kuzey Doğu Türkleri, Güney Türkmenistan ve Horasan Türkleri bölgesi. (bkz. 2. harita) İran devletinin kuzey doğusu ve Türkmenistan Cumhuriyeti sınırlarından başlayarak ülkenin içine doğru uzanıyor. Bu bölgede esasen sadece Türkmenler yaşamaktadırlar.Türkmenler çoğunluklar bir coğrafyada yanı Gülistan (20893 km²) ilinde ve çok az bir grubu da Horasan ilinde yaşamaktadırlar.Türkmenlere komşu olan  Horasan Türkleri dağınık halde Horasan ilinde yaşamaktadırlar.
         
         Türkmenlerin yaşadıkları bu bölgenin yüz ölçümü 23,000 km² ve Horasan Türklerinin yaşadıkları bölge 52,000 km²'dir.
         
         İran diye adlanan coğrafyanın güneyinde ve merkezinde (bkz. 3. harita) yaşayan Türkler, bölgeye dağılmış ve başka milletlerle içice yaşamaktadırlar. Bu alan İsfahan, Fars, Buşehr, Yazd, Çarmahle, Bahtiyari, Gohkiluye, Boyer, Ahmet ve Kirman gibi illerdir. Bu alanın toplam yüz ölçümü tahminen 65,000 km²'dir.
         
         Bu durumda bu coğrafya topraklarının hemen hemen beşte birlik bölümünde Türkler yoğun olarak, diğer bölgelerde ise dağınık şekilde yaşamaktadırlar.
 
  ►  Türklerin yoğun olarak yaşadıkları bölgeler
  ►  Türklerin az veya çok az olarak yaşadıkları bölgeler
  ►  Türklerin yoğun olarak yaşadıkları bölgeler
  ►  Türklerin az veya çok az olarak yaşadıkları bölgeler
3.İran diye adlanan coğrafyanın Türk Nüfusu
         
       İran diye adlanan coğrafyanın hemen hemen her tarafında bulunan Türk nüfusu özellikle üç bölgede yoğunlaşmıştır. ülkedeki Türklerin çoğunluğunu Azerbaycan Türkleri oluşturmaktadır. Azerbaycan Türkleri kuzey batı, merkez, güney ve kuzey doğuda yoğun şekilde yaşamaktadır. Türkiye'den sonra en yoğun Türk nüfusa sahip olan ülke İran diye adlanan coğrafyadır.
         
        İran diye adlanan coğrafyada Türkmenler, çok az sayıda Kazaklar ve Halaçlardan sonra Türk nüfusun neredeyse tamamını Azerbaycan Türkleri oluşturmaktadır.
         
         İran diye adlanan coğrafyanın  nüfusu 1951-1953[4] yılları arsında 18,700,000 kişidir. Tahran'ın nüfusu 1950'de 1,040,000 kişi olmuş, bunun da üçte biri yani 346,667 Türklerdir. Unesko'nun 1951'de verdiği bilgilere göre, İran'daki  Türklerin %22'si göçebe olarak yaşamışlardır. Bununla beraber eğer İran'ın bir birine bağlı Türk yurtlarını yani Merkezi beş[5] ildeki nüfus 4,388,323 kişi olursa, başka bölgelerde bulunan Türk nüfusunu eklediğimiz zaman bu rakam 5,184,846 kişiye ulaşır. Bu rakama Tahran'daki Türk nüfusunu ve göçebe Türkleri de eklersek nüfus 6,748,446 kişi ulaşır. Bu da İran devletinin  %36,09'nun Türklerden oluştuğu anlamına gelir.
         
         İran diye adlanan coğrafyada, Türklerin genellikle yaşadıkları bölgelerin adı ve nüfusu 1951-1953 yıllarındaki ülke yapısına ve çıkarılan %36,09'lık orana göre şöyledir:

Merkezi il: Tahran: 68,643 kişi , Kazvin: 289,478 kişi, Demavend: 9,156 kişi, Kum: 7,115 kişi, Sava: 123,754 kişi, Mehellat: 5,046 kişi.

1. İl: Erak: 203,322 kişi, Enzeli Limanı: 9,099 kişi, Reşt: 33,534 kişi, Zencan: 433,291 kişi, Talış:40,788 kişi, Fumen : 6,231 kişi, Lahican: 5,164 kişi.

2. İl: Amol: 1,025 kişi, Sari: 2,715 kişi, Þahrud: 6,230 kişi, Gorgan: 43,615 kişi, Gonbed-e-Kavus: 47,290 kişi, Noşeher: 180 kişi.
3.İl:

Tebriz :662,809 kişi,Erdebil: 371,536 kişi, Eher: 262,624 kişi, Halhal(Hiro abad) :114,425 kişi ,Miyana: 124,057 kişi, Sarab: 123,832 kişi, Merend: 122,026 kişi, Meşkin(Xiyav): 64,589 kişi.
4.İl:

Urumiye: 136,061 kişi,Hoy: 149,232 kişi, Marğa: 347,270 kişi, Maku: 64,167 kişi, Mahabad(Soyug bulaq):7,169 kişi.
5.İl:

Bicar: 46,736 kişi, Tuyserkan: 6,729 kişi, Senendec: 39,586 kişi, Þah abad: 295 kişi, Kermanşah: 3,183 kişi,Melayer: 39,266 kişi, Hemedan: 389,965 kişi.

6.İl: Ahvaz: 1,260 kişi, Horrem abad: 1,400 kişi.

7.İl: Abade: 33,612 kişi, Buşehr: 23,972 kişi, Þiraz: 24,461 kişi, Fesa: 121,343 kişi.

8.İl: Sircan : 580 kişi.

9.İl: Becnurd : 62,355 kişi, Deregez: 77,673 kişi, Sebzevar: 80,849 kişi,Quçan : 110,925 kişi, Meşhed: 9,890 kişi, Neyşabur: 13,970 kişi.

10.İl: İsfahan: 3,287 kişi, Þeh reza: 48,395 kişi, Þehre Kord : 42,498 kişi, Feriden : 72,090 kişi.
3.1 Kuzey Batı Türkleri (Güney Azerbaycan)
         
         Türkiye ve Kuzey Azerbaycan'ın sınırlarından İran coğrafyasının içine kadar uzanan topraklarda Azerbaycan Türkleri yaşamaktadır. Bu toprakların tarihi adı da Azerbaycan'dır.
         
         Eski Türk illerinden Afşar, Bayat, Beğdili, Bayındır, Kıpçak, Halaç, Akkoyunlu, Karakoyunlu, Rumlu, Ustaçlı, Tekeli, Þamlı, Zolkadir, Varsak, Capani, Turgutlu, Ecirli, Kaçar, Bayburtlu, İspirli, Karagözlü, Burçalı gibi illerin bir araya gelmeleri ve kaynayıp karışmaları Güney Azerbaycan Türklerinin oluşumunu sağlamıştır.
         
          Tarih boyu Azerbaycan'da yaşayan Kıpçaklar ve Halaçların çoğu Oğuz Türklerinin içinde erimiştir. Ama o şivelerden kalan kelime ve deyimler bölgede çeşitli şivelerin oluşmasına neden olmuştur. Bugün eski halaç lehçesinde konuşan Türkler genelde Kum, Tefreş ve Selefcegan gibi kentlerde 50-60 köyden oluşan küçük gruplardan ibarettirler.
         
         Güney Azerbaycan'da yaşayan Türklerin çoğunluğu Müslüman ve Caferi Þii[6]lerdir. Az sayıda da olsa Sünniler de bulunmaktadır.

Bölgede çok az sayıda Bahai ,Hıristiyan, Zerdüşt ve Musevi Türkler de yaşamaktadır.

Güney Azerbaycan veya Azerbaycan Türkleri hakkındaki sayımla ilgili çalışmalar çizelge 3'te gösterilmektedir.[7]




Çizelge 3: Azerbaycan Türklerinin sayımı ile ilgili çalışmalar.
       
       Yukarıda gösterdiğimiz çalışmalar ile beraber 1950'lerde İran ordusunun bölgesel sayıma yönelik çalışması çok önemlidir. Daha doğrusu doğruya yakın görülmektedir.      
       
        Bölgede nüfusu yoğun olan kent ve köylerin sayımını (1951-1953 İran ordusunun belgelerine göre) çizelge 4'de veriyoruz:

Kentin Adı Köylerin sayı Nüfusu



Çizelge 4: Güney Azerbaycan Kentlerinin Nüfusu (1951-1953)
       
       İran diye adlanan coğrafya Ordusunun verdiği nüfus sayımına göre Türk nüfusu 4,100,122 kişidir. Bu rakama Tahran'da yaşayan Azerbaycan Türkleri de eklendiği zaman 4,446,789, %22 göçebe nüfus da eklenirse 5,425,083 kişidir. Bu da toplam İran diye adlanan coğrafya Türklerinin  %81,31, toplam ülke nüfusunun %29,01'ne eşittir.
       
       Bu durumda ordunun 1951-1953 hesaplamalarına dayalı verilen oranları ve İran diye adlanan coğrafyanın İstatistik Merkezinin 1998-1999'daki sayımını dikkate alarak bir başka hesaplama yapıyoruz.
       
[
       Güney Azerbaycan Türklerinin yaşadıkları illerin nüfusu (1998-1999) Çizelge 5'te verilmektedir:
       
       Burada 1998-1999'de Kazvin illi o dönemde Zencan'a bağlıydı.



         Çizelge 5: Güney Azerbaycan Nüfusu (1998 - 1999)
       
     1. Doğu Azerbaycan, Erdebil ve Zencan illerinde nüfusun tamamının Türk oluşu nedeniyle: 3,325,540 + 1,168,011+1,036,873 = 5,530,424 kişi
       
     2. Batı Azerbaycan Kürdistan ili ile komşu olduğundan dolayı Mahabad ve Sakız gibi bazı Kürt köyleri bu ilde bulunmaktadır. Aynı zamanda ihtilalden sonra İran devletinin yeni politikası doğrultusunda Türkiye Cumhuriyeti ve İran'daki Türk nüfus ile Türkiye ve Kuzey Azerbaycan arasındaki bağları engellemek için sınır bölgelere ve urumu kentine Kürt yerleştirme siyaseti uygulanmış, bu nedenle bölgede %15 civarında Kürt yaşamaktadır: 2,496,320-374,448=2,121,872 kişi.      
       
      3. Tahran başkent olduğundan dolayı aynı zamanda ticaret, sanayi ve siyaset kentidir. Eğer 1951'de kentin %35'i Türk olmuşsa, bu rakam 1978 yılından sonra Güney Azerbaycan'daki işsizlik ve sosyo – ekonomik gerileme ile birlikte ülke merkezine yönelik yoğun göç olarak bu oranı tahminen %60'ını yükseltmiştir. Tahran çevresindeki son yıllarda kurulan ve hızla büyüyen İslamşeher (265,450), Kudüs(Kala HasanHan)(138,278), Tahran'ın içinde bulunan Kerec, Mehrşehr ve Recayi şehr (940,968) dev Türk kentlerini buna örnek olarak göstermek mümkündür.
         
       İşte bu sebepten dolayı Tahran ilinin %60'i Türk soylu kabul edilmiş, ve bu da 6,705,743 kişi anlamına gelmektedir.
       
       4. Hemedan kenti Güney Azerbaycan'ın sınır ili olduğundan dolayı bu ilin iç bölümlerinde Türkler ve İran'ın içlerine yönelik Lorlar yaşamaktadır. Bu ilin de hemen hemen %70'ini Türkler oluşturmaktadır: 1,174,570 kişi.  
       
        5. Son olarak Hesaplamaya tabi tutulan iller, Türklerin en az yaşadıkları Merkez, Gilan, Kürdistan ve Kum illeridir. Gilan ve Merkez bölgesinde Türk nüfus yoğun olduğu halde Kürdistan ve Kum'da çok az Türk yaşamaktadır.
         
         Buradaki Türk nüfusunu %30 hesaplarsak: 1,701,040 kişidir.    
         
         Bu beş bölgedeki sonuçlar toplandığı zaman 5,530,424 + 2,121,872 + 6,705,743 + 1,174,570 + 1,701,040 = 17,233,649 kişiye demektir.
         
          Bunun dışında sosyo – ekonomik durum ve işsizlik nedeni ile 1978'den sonra Tahran'ın dışında başka yerlere çalışmak amacı ile gidilen yerler İran'ın Güneyi'nde bulunan Adalar, Laristan bölgesi, liman kentleri, Kuzeyde Mazenderan ve ülkenin doğusunda bulunan  Meşhed bölgesinde ki iş merkezlerine akın etmişlerdir. İran, Irak savaşlarında bu genç ve çalışan nüfusun göçü daha da artmıştır. Bu da beş bölgedeki toplam nüfusu ülke nüfusundan çıktıktan sonra yani 42,821,839'ın en az %01'i 428,184 kişilik işçi nüfusa tekabül eder.
         
        İran diye adlanan coğrafyası İstatistik Merkezinin (1998-1999) verdiği rakamlar doğrultusunda İran'ın toplam nüfusu 60,055,488 kişidir. Bunun 17,661,833'ü kişi yani toplam nüfusun %29,4'ü Türk'tür.
       
         Ordu istatistiklerine bakıldığında, oradaki verilere dayanarak çıkarılan oran %29,01 idi. Bu da kesin olarak yapılan hesaplamayı doğrulamaktadır.
     
        3.2. Kuzey Doğu (Güney Türkmenistan ve Horasan) Türkleri
       
        Bu bölgede Türkçe'nin Oğuz Grubuna ait olan Türkmen Türkçe'si konuşulmaktadır.
       
        Bugün Gülistan diye anılan bölgenin kuzey kısmında ve az sayıda da Horasan 'da yaşayan Türkmenler, temel olarak eski oğuz ellerinden Salur, Imur, Dodurgalardandırlar. Halen bu bölgeler Göklen, Yomut ve Teke Türkmenleri adları ile tanımlanırlar. Bu bölgede çok az sayıda Kazak Türkü de bulunmaktadır. Son zamanlarda bu Kazak Türkleri, Kazakistan Cumhurbaşkanının talimatı ile Kazakistan'a göçmektedirler.
       
        Türkmenler genelde Hanefi - Sünni Müslüman'lardır.
       
        Horasan'ın kuzey bölümü yani Deregez, Þirvan ve Bocnurd'un genelinde ve Nişabur, Sebzevar, İsferayin, Türbet-e-Heyderiye'nin bir kısımında Türkler yaşamaktadır. Þii – Caferi olan Horasan Türkleri, Azerbaycan ve Türkmen Türkçe'si arasında bir lehçeyle konuşmaktadırlar. Aynı zamanda Özbek Türkçe'si etkilerine de rastlamak mümkündür.
       
        Horasan Türkleri genelde Geraylı, Timurtaş, Çağatay, Celayir, Karşıkuzey, Afşar, Bayat, Usataçli, Ecirli, Kengerli, Karagözlü ve başka illerin birleşmesinden oluşmuşlardır.
       
          Bölge genelinde nüfusu çok olan kentler ve Türklerin yaşadıkları köylerin nüfus dağılımı (1951-1953 sayımına göre) çizelge 6'da verilmektedir.[8]



        Çizelge 6: Güney Türkmenistan ve Horasan Türklerin Yaşadıklar Kentlerin Nüfusu (1998-1999).
       
        Bu bölgede 1998-1999'daki istatistiğe dayalı Gülistan ili Mazenderan'ın içinde olduğundan Türkmen nüfusun kesin olarak bulunması çok zordur. Aynı zamanda Horasan Türkleri de dağınık durumda yaşadıkları için başka hesaplama yapmadan ordu hesaplamasını temel alacağız.
         Bölgede toplam 444,567 kişi yaşamaktadır. Bu rakama %22 göçebe halkı da eklersek 544,812 kişi olur. Yani İran'daki (1951-1953) toplam Türk nüfusun %8,17'si İran toplam nüfusunun da %2,91 anlamına gelir.
3.3. Güney ve Merkez Türkleri
         
        Bu bölgede Türkler dağınık halde yaşarlar. Genelde Lorlar, Farslar, Araplar ve Tatlarla komşu olan bu Türkler, Kaşkay, Hamse, Kirman, Huzistan, İsfahan ve Erak Türkleri diye anılırlar.
       
        Kaşkaylar genelde Fars, Çarmahale, Behtiyari, Gohkiluye ve Boyer Ahmet illerinde, çok az sayıda da Buşehr ve Huzistan da yaşarlar.
         
        Bu bölgelerin boyları Kayı, Afşar, Bayat ve Halac boyları olarak tanımlanır. Hamseler Fars ilinin doğusunda yani, Neyriz kentinin çevresinde yaşarlar ve usanlu, inanlu ve nefer boylarındandırlar. Kaşkaylar ve Hamseler göçebe olarak hayat sürmektedirler. Kirman Türkleri Afşar ve Bıçakçı boylarından olup Sircan ve Ciroft kentlerinde yaşamaktadırlar. Huzistan Türkleri Ağaceri ve Afşar boylarından olup Ağaceri, Ramhormoz ve Þuşter çevresinde yaşamaktadırlar.
       
        İran diye adlanan coğrafyanın merkez Türkleri genellikle bayat boylarından olup İsfahan'ın Feriden bölgesinde ve Henduder bölgelerinde yerleşmişlerdir.  
       
        Bu bölgelerde yaşayan Türklerin tamamı Þii – Caferiler olup Azerbaycan Türkçe'sinin bir ağzını konuşmaktadırlar.
        Bölge genelinde nüfusu yoğun olan kentlerin nüfusu ve Türklerin yaşadıkları köyler (1951-1953 sayımına göre) Çizelge 7'de verilmektedir.

Kent İsmi Köy Sayısı Nüfusu




Çizelge 7: Güney ve merkez Türkleri Kentlerdeki Nüfusu (1951-1953)

         Bu bölgede de 2. bölge gibi dağınıklık çok olduğundan dolayı ordu hesaplamasını temel olarak kabul ediyoruz.
         Bu bölgelerde yaşayan toplam Türk nüfusu 638,157 kişidir. Bu rakama %22 göçebeyi de eklersek toplam sayı 778,552 kişi olur. Bu da İran'da yaşayan toplam Türklerin %11,67'sine, toplam İran nüfusunun da %4,16'sina tekabül eder.

4.Sonuç: Sonuç olarak bu istatistik verilerden yola çıkarak, günümüz İran adlanan coğrafya nüfusunun 68,278,826 kişi olduğunu da göz önünde bulundurursak:      

1. Kuzey Batı Türkleri (Güney Azerbaycan)
20,073,975 kişi, yani ülkedeki toplam Türk nüfusun %81'i ve toplam ülke nüfusunun %29,4 'dür.

2. Kuzey doğu (Güney Türkmenistan ve Horasan) Türkleri:
1,980,086[9] kişi, yani ülkedeki Türk nüfusun %8'i ve ülke nüfusunun %2,9'u.

3. Güney ve Merkez Türkleri:
2,867,711 kişi yani ülkedeki Türk nüfusun %11'i ve ülke nüfusunun %4,2'si.

Bu durumu göz önüne alarak 2003 yılında ülkedeki Türklerin oranı %36,5, nüfusu 24,921,772 kişiye ulaşmıştır.
         
En az hata payı ile ve bilmesel olmayan yargılardan uzak kalarak doğruya en yakın sayıya ulaşmak amaçlanmıştır. Eğer bu oranı başka etniklerle de karşılaştırırsak İran diye adlanan coğrafyanın temel çerçevesi belirlenecektir. İran diye adlanan coğrafyada etniklerin yüzdesi dikkate alındığında şöyle bir tablo çıkmıştır :  

Türk: %36.5, Fars:%36.5, Gilek ve Mazenderan: %8, Kürd: %7, Lor: %4, Arap: %3,  Lek: %2, Beluç ve Sistani: %2, Diğer: %1.

Araştırmada temel olarak bilime ve istatistiklere dayalı yeni bir tablo çizmiştir :
         
İran diye adlanan coğrafyada yaşayan Türklerin oranını en az %36,5  kabu ettiğimizde, aşağıdaki tablo çizilecektir



Grafik 3: İran'daki yaşayan milletlerin tablosu

        Son söz olarak İran diye adlanan coğrafyada Türkler, daha doğrusu Güney Azerbaycan Türkleri Türkiye'den sonra en büyük Türk topluluğudur. Ancak maalesef ülkede egemen olan Fars şovenizmi ve asimilasyon politikası doğrultusunda, bu Türk nüfusu tehlikeli bir dönem yaşamaktadır.

       Bu durum ülkenin merkez, güney ve iç kısımlarında daha belirgin hale gelmiştir. Ülkedeki Türk nüfusu 21. yüzyılda  ana dilinde yazıp okumaktan mahrum olarak gün geçtikçe korkunç bir dil bozulmasına sürüklenmektedir. Baskıcı Fars milliyetçiliği, sayılarının az olmalarına rağmen, bütün eğitim mekanizmalarını ellerinde bulundurarak ülkede asimilasyon politikasını yürütmektedir.    
   
       Yukarıda vermiş olan tablo çoğunluk teşkil eden bir milletin nasıl kültürel istismar konusu olduğunun göstergesidir.
                                             

Kaynakça
1. General Dr Mahmud Penahiyan,"Ferheng-i Coğrafiya-yı Milliye Torkan-ı İran Zemin", 1972, Tahran.
2. http://www.cia.org.com/, Erişim:10,01,2004
3. ", İran İstatistik Merkezi''Salname-yi Amari-yi İran, Mart 1998; Mart 1999,2000 Tahran.
4. Dr. Cavad Heyet''Tarih-i-Zeban ve Lehceha-yi Türki", , No Yayınları, 1990, Tahran.
5. Ali Reza Sarrafi "İran Türklerinin Etnografyası ve Türk Folklor Araştırmasındaki Sorunlar", Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı, , Mayıs 2000, Mersin,T.C Kültür Bakanlığı  Ankara.2002,S.643-653
6 .www.Ethnoloque.htm
7. Bibi Rabe'e Lugasva ,Sirus İzadi ve Hüseyn Tahvili''Torkemenha-yi İran", Þeb-i aheng Yayınları, 1981, Tahran.
8. " Rafael Blaga "İran Halkların El Kitabı,Birinci baski, 1997.
EK 1 .
        Makalenin sonunda Güney Azerbaycan'ın 2001 yılında 30,000 kişiden üstünde bulunan kentlerin listesi gösterilmiştir. Aynı zamanda kentlerin etnik terkibi ve hangi ilde oldukları da dikkate alınmıştır.

Mavi gösterilen kentler sınır  ve iki dilli kentlerdir.


--------------------------------------------------------------------------------

[1] İran Halkları El Kitabında İran'da yaşamakta olan halklar  İran'i,Türk'i ve Sami diye üç ana gruba ayrılır ,ayrıca zamanda  Hint,Kafkas ve diğer Hint Avrupa dillerde bulunmaktadır,S.7 .    
[2] İran 'da Azerbaycan Türklerinin Dilleri Türkçe olarak tanımlanır.Türkiye'de ve Kuzey Azerbaycan'da Azeri dili ve milleti olarak tanımlanan terim, Güney Azerbaycan ve İran 'da  sadece Türk olarak tanımlanır.Bu terimi İran'da bulunan başka milletler de kullanıyorlar.
[3] İran Halkları El Kitabı,s.19
[4]  İran'ın Coğrafya Kültürü (İran ordusu yayınları 1953) ve general Mahmut Penahiyan'ın İran Türklerinin Milli Coğrafya Kültürü (1972) Kitabında İran nüfusu verilmiştir.
[5] 1950'lerde İran 10 il ve merkezi alandan oluşmaktadır.
[6] Caferi Þii mezhebi ile  beraber bölgede %10-%15 'e yakın Guran veya Aleviler de yaşamaktadır.
[7] İran Halkları EL Kitabi, s. 274, burada verilen yüzdelerde Tüm Azerbaycan Türkçesinde konuşan nüfus hesaplanmıştır.
[8] Ali Rıza Sarrafi, Türkmenlerin sayısını 700-800 bin ve Horasan Türklerin sayısını 2 Milyon olarak belirtmiştir. Aynı zamanda İran Halklarının El Kitabında Rafael Blaga Türkmenlerin sayısını 500.000 olarak gösterir.
[9] Ali Rıza Sarrafi Kuzey Doğu Türklerinin sayısını 2,700,000, Güney ve Merkez Türklerinin sayısını 2-3 milyon olarak tahmin etmiştir.2000
[10] Doktor Cavad Heyet 'Tarih-i Zeban ve Lehceha-yi Türki' Kitabında Türklerin nüfusunu İran nüfusunun üçte birinden çok yani %36 olarak vermiştir.(1990) Aynı zamanda araştırmacı Ali Rıza Sarrafi de 'İran Türklerinin Dili ve Folkloru' makalesinde bu oranı %31,5 olarak göstermiştir.(2000)
[11] CIA'nın verdiği bilgilere göre İran'ın Temmuz 2003'teki nüfusu 68,278,826 kişidir.



Kaynak:   http://diranish.org/turkce/index.php?option=com_content&task=view&id=101&Itemid=65

ARKADASLAR BEN KUZEY AZERBAYCANDANIM.VE BENIM BILDIYIM KADARIYLA IRANDA 30-35 MLN TURK NUFUSU VAR.AZERBAYCANLI OLARAK.YALNIZ FARSLASMISLARI SAYMAZSAK 25-30MLN OLDUGUNU DIYE BILIRIM.
VE BI SEYDE SOYLEYIM VE BU KONUYU CIDDI ARASTIRMANIZI COK ISTERIM.
SIMDIKI GUNEY AZERBAYCANDA BATI AZERBAYCAN ADLANDIRILAN BOLGESININ SURATLE KURTLESDIRILMEYE BASLADIGINI VE BUNUN OLASI IRAM BOLUNMESIMDE AZERBAYCANLA TURKIYE ARASINDA HICBIR SARTLA KARA SINIRIN OLMAMASI ICIN YAPILDIGINI BILIYORUZ.VE BU KANITLANMIS BIR BELGEDIR.
AYNI POLITIKAYI RUSLAR KUZEY AZERBAYCANDADA YAPTILAR VE KUZEY AZERBAYCANIN IREVAN,ZENGEZUR,VE GOYCE ADLANAN TOPRAKLARINA SURIYE LIVAN VE IRANDAN GETIRILEN ERMENILERI TOPLAMIS YERLI TURK HALKININ BUYUK BOLUMUNU ISE P TOPRAKLARDAN SUREREK ORTA ASYA VE SIBIRA SURMUSDU.SONRASINDADA ORANI TAMAMEN ERMENILESTIREREK ERMENISTAN ISIMLI BIR OYUNCAK DEVKLET VE ASKERI US KURMUSDUR.VE KUZEY AZERBAYCANLA TURKIYENIN KARA SINIRINI TAMAMEN YOK ETMISDIR.