F-16 Modernizasyonu

Peki  TF-10000'in, dış kabuk mu diyeyim veya F-16'ya, F-110 gibi birebir oturacak şekilde TF-32000/35000'e evrilme imkanı var mıdır, asıl mesele bu, yani yapılacak motorun Kaan yanısıra F-16'da da kullanılma imkanı doğabilir mi ?

Bildiğim kadarıyla TF-10000 daha fazla bypass oranlı. Bu by pass oranı ile RF-110 motor gücünün ve üstünün elde edilmesi, çekirdeğin blisk, daha sıcak yanma odası gibi teknolojilere sahip olması halinde mümkün galiba. Zira yüksek bypass için, fan çapı artarken, jet çekirdek çapı küçülmeli herhalde. 

Ama sadece açıklamalardan çıkarımlarla fazla iddialı tartışmalar olmuş gibi.

TF10000 motorunun çapını büyütüp zaten TF35K yapacak TEİ. Bu motor, teorik olarak, ebat olarak f16 uçağına adapte edilebilir. Ama uçağı yapısal açısından ciddi şekilde geliştirmek gerekebilir.

Blisk teknolojisi ile motorun daha az ısıyla daha çok itki vermesi sağlanıyor. By-pass oranının fan çapı ile pek bir ilişkisi olmayacak bu motorda. Evet fan çapı büyüdüğünde hem motor içinden hemde motor etrafından geçen hava miktarında bir artış olur. Ama aynı çaptaki fanla da by-pass oranı arttırılabilir. By-pass kanalı girişi daha açık tasarlanır motor etrafından dışarı atılan hava miktarı arttırılır. Çekirdek çapı ile oynanmaz.
F110-129 motorunda, her 1kg lık motor içinden geçen hava miktarına karşılık, 0.76 kg soğuk hava motor etrafından geçerek dışarı atılır.
TF-6000 motorunda ise, her 1kg lık motor içinden geçen hava miktarına karşılık, 1.08 kg soğuk hava motor etrafından geçerek dışarı atılır.
Bu şekilde TF-6000 motorunun 6000lbf lik toplam itkisinin %40'lık bölümü, by-pass kanalından dışarı atılan soğuk hava ile sağlanır. Bu motor ısıl izini düşük tutar. Bu teknolojiyi TF35K'ya uyalayacak TEİ.

kafanızı bu kadar karıştırmayın,  anahtar cümle "2028'de iki uçağa yerli motor nasıl olabilir"
bu soruya makul bir cevap bulabilirseniz  konuyu da anlarsınız.

TF10000 ile değişken sabit kanatlı kompresör, akış karıştırıcı egzoz   ve art yanıcı gibi parçaların  tasarım ve üretimi öğrenilecek,  bunlar  tf10000 üzerinde çalışırken görülecek ki,  tasarımda kullanılan yazılımların ve hesaplama formüllerinin doğru olup  olmadığı anlaşılsın.
bu sonuçlar görülmeden  MMU  için bu  donanımları barındıran bir motora  başlamak pek  makul görünmüyor bana.
TF motorlar için  benim düşüncem 2028 veya 2027.  o tarihlerde artık bu hesaplamalardan filan emin olsan ve TF10000'i  büyütme projesine başlasan,  yine de süreç çok uzun ve üstelik bu takvimin 2028'de iki prototipe yerli motor takılmasıyla da örtüşen hiçbir yanı yok.
TF  serisi motorların dilini  B2 seviyesinde öğrenmeden  öyle bir işe soyunmak  beklenmedik problemler doğurabilir.
tıpkı AF200 ve AF300 sonrası  cats işi gibi  uzama  olasılığı vardır.

zaten,  tüm bunları konuşmayı da yersiz buluyorum.
dediğim gibi,  TF10000'in büyütülmesi  işlemi  ne zaman başladı da 2028'de  iki uçağa takılacak?
TF10000 kendisi  ne zaman başladı ki zaten?
----
eğer 2028'de iki uçağa yerli motor takılacaksa,  bu sürecin daha önce başlamış olması gerekir,  işte o da TRM ile 2018'de imzalanan çerçeve anlaşmasıyla  akla birazcık yatabiliyor.
TF10000'in başlama tarihiyle büyük tf10000'in  "yani TF35000"  takvimleri 2028  ile   en azından beni hayrete düşürür açıkçası.
---
şu an üç firma var ve   son karar hala verilmiş değil.
firmalardan ikisi   kendi önerilerini  anlatıyor.
birisi   ortaklık üzerinden   üretim yapmayı öneriyor,  diğeri TF10000'i  gösterip  şurayı 15cm genişletirsek  o uçağı  uçurmayı  öneriyor.
dikkat edilirse,  bunlar öneri  belirten  ifadeler hep;  yani  çıkıp  "işte biz bu motoru öneriyoruz"  deyip bir motor resmi gösteren yok.
şu ana kadar işin patronu olan TRM firması   bu  konuda ketum;  eğer bu ketumluk ciddiyetin ve disiplinin sonucuysa eyvallah,  2018'de başlamışsın,  2028'de iki uçağa motor takmak  çok sihirli bir iş değil;  hele de  bilinmeyen bir dil yerine bildiğin bir dil kullanan bir motor peşindeysen.
---
F110 ekolü yerine TF10000 ekolü tartışmalarında F110  hiç  yetersiz bir motor değil;  forumdaşlar unutuyorlar galiba,  biz GE  ile F110  motorları için lisanslı üretim sözleşmesi yapmaya çalışıyoruz bir süredir.
yani motor üretimi bloklara ayrılabilir,  ilk 100 adetlik blok 0  modeli blisk ve egzoz dışında tamamen F110 ekolüne ait bir motor olurken, blok  2 ve blok 3 model motorlarda  parça parça   güncellenir.
2033'e kadar  blok 0  motoruyla  uçak alınabilir, bu geçen süre içinde  TF10000'deki  yenilikçi parçaların  testleri ve doğrulamaları yapılır ve daha büyük modüller  tasarlanıp  blok 2  ve blok 3 motorlarda parça parça kullanıma girer.
---
benim TEİ'den beklentim TS1400'ün askeri modeli ve TF motorunda  hızla 3000lb gücü görmek, TF10000'in    üçüncü prototipinde 10000lb görmeden o  parçaların büyüğünü  alıp savaş uçağı motoruna takmak pek aklıma yatamıyor,    örneğin değişken sabit kanatlı kompresör   5000lb  güçteyken çatlarsa  ne yapacaksın mesela? oturup o parçayı yeniden bir tasarım döngüsüne sokacaksın ve çatlata patlata en sonunda  doğru formülü  keşfedeceksin.   MMU  için motor işinde zaten sıkışıkken böyle inşallahla maşallahla   yaklaşılmaz bu işe,   en iyi yol bildiğin yoldur.
bunun dışında patron olan TRM firmasının da halkla ilişkilere biraz önem vermesi iyi olur.
---
ha,  kendimi emliyete alayım,  yarın iş TRM'den alınıp resmen TEİ'ye verilirse ve ortaya büyük TF10000 çıkarsa bana "hani sen öyle diyordun, atmışsın işte"  filan demeyin.
ben büyük  TF ile olamaz demiyorum;  ama büyük  tf  ile 2028  tarihini  yan yana yazdığımda ,  bu ikisini  örtüştüremiyorum.

2028 tarihinde   başka bir şey aramak durumundayım.
büyük TF ile  zor;  imkansız değil;  ama zor.
---
beyefendiyi wowturkey 'den hatırlıyorum galiba.
motor için parça kesimine geçildiğine dair kaynak nedir?
ben hiç hatırlayamadım böyle bir cümle söylendiğini.

🤔

ben büyük  TF ile olamaz demiyorum;  ama büyük  tf  ile 2028  tarihini  yan yana yazdığımda ,  bu ikisini  örtüştüremiyorum.

Bence tam tersine, başka türlü olabilemez. Bir firma dünyanın parasını harcayacak ve TF-10000'i sırf seri üretimi hazırlamak için geliştirecek. Öte yandan, diğer firma da gidip BAE'deki F110'ları inceleyip, onun bir kopyası ile geçici ara çözüm motor hazırlayacak, öyle mi?

Bu özellikle mali açıdan na-mümkündür. Uygulanabilir tek yol, TF-10000'i en kısa sürede ateşlemek ve tasarım başarılı ise onu irileştirmektir. Ayrıca bu ülkede fiiliyatta tek bir teknik otorite var jet motorunda, o da Sayın Akşit. TRMotor değil. Sayın Akşit'in dediği şey öneri olmaz, siyaseten de uygunsa, emir olur.

"sırf seri üretimi hazırlamak için geliştirecek. Öte yandan, diğer firma da gidip BAE'deki F110'ları inceleyip, onun bir kopyası ile geçici ara çözüm motor hazırlayacak, öyle mi?"

mantık arayacaksak,  öylesi daha mantıklı.
😉
niye derseniz,  devlet zaten bir yıldan uzun süredir F110'u  lisans altında burada üretmek için sözleşme  yapmaya çalışıyor,  demek zaten  belirli yerlerde F110  ile ilgili ilk 20  uçak sonrasında da bir beklenti var;  yoksa 20  uçak için  ne diye lisans altı üretim  istesinler?
2030'a kadar her yıl dört F110 alsan  kongre ile uğraşmadan ilk 20  uçağın ihtiyacını görürsün yani. o vakit  lisans altı üretim çabası nereden çıktı?
---
işi karıştıran 2028 tarihinde iki uçağa yerli motor takılacağına dair cümle oldu;  yoksa zaten kimsenin de 2028  ile ilgili yerli motor beklentisi yoktu.
deseniz ki 2034'te  ilk defa yerli motor takılmaya başlayacak,  o zaman büyük TF  daha mantıklı görünürdü.
deseniz ki  önümüzde 5 farklı motor var,  bu olmazsa şunu,  şu olmazsa öbürünü  takarız,  ona da eyvallah da,  bu ortamda hala CAATSA   devam ediyor ve ortada seç beğen al bolluğu yok malesef
deseniz 2040'a kadar geniş bir zaman var,  o zamana yeni modüllerden emin olunur ona da eyvallah;  ama bu gün bunların hiçbiri yok.
.
---
teknolojide yeni ekollere geçiş cazip görünse de,  ön görülmeyen  problemler çıkabiliyor.
daha önce bir sürü kamera yapan firma tek açıklıklı kamera ekolüne geçerken   iş  uzadı işte.
Anka ve Aksungur yapan firma Anka 3  jetinde  kendisi için yeni bir   dil olan kuyruksuz uçak ekolüne geçti ve internette  beklenmedik sorunlar  nedeniyle uçuş testinin ertelendiğine dair şeyler var.
halbuki,  önceden kuyruksuz bir minik uçak yapmışlar anlattıklarına göre;  ama  küçük uçaktaki formül  büyük uçağa gelince  aynen olamamış demekki.
"küçük uçak ve büyük uçak,  küçük motor ve büyük motor"
😁
espriyle karışık bir bağdaşım yaptım,  umarım anlaşılmıştır.

https://www.yeniakit.com.tr/foto-galeri/anka-3-projesinde-beklenmedik-gelisme-durduruldu-62646/3


---

ezcümle,  yeni bir dil öğrenmek sancılıdır ve zaman ister;  üstelik işin sonunda da o dilden memnun kalmama olasılığı  vardır.


ama ben yine de her iki olasılıkta da memnun kalacağım  ülkem adına.
Yunanistan internet steleri 2018'de dalga geçiyordu bu projeyle,  çünkü ta o yıllarda fiili ambargolar vardı;  ama bu gün yer testleri başladı uçağın,  yakında ilk uçuşu yapacak.
ister F110 ekolü olsun,  ister TF ekolü  olsun,  yerli motorla 2028  gelirse  ciddi soğuk banyo etkisi yapacak bir çok yerde.

Þöyle de bir durum var: Hedeflenen 24k kuru itki ise, daha ilk çalıştırmada ve herhangi bir optimizasyon olmadan, 12k kuru itki elde ediliyor zaten. 2028'e kadar bu kuru itki 19k seviyesine, yani F110 seviyesine rahatça çıkar ve 24k beklenmeden motor uçağa entegre edilir.

TF-6k Motorunda tam olarak böyle olacak. TF-6k Motorunda, yerde 3000 libre itki elde edilir edilmez, motor o ham haliyle Kızılelmaya entegre edilerek, onun üstünde geliştirilecek ve test edilecek.

F110'u kopyalamaya gerek yok Sayın korsan2.

NOT: Anka3'teki sorunlar uçak gövdesinden kaynaklanmıyor, motordan kaynaklanıyor. Eli kulağındadır, uçtuğunu görmek için çok beklemeyeceğiz.

Dediğiniz gibi Akşit hocanın kafasında ne var onu bilmek lazım .
Ben de TF-6000'e bakışındaki heyecandan anlıyorum ki ne olacaksa TF-6000 motoru çalışıp veriler gelince olacak...

korsan güzel toparladığı ve detaylı yazdığı için bir beğeni ateşledim

Sayın Merzifonlu,
o da olabilir,  olmayacak iş değil,  bekleyip ihalenin kime verileceğini göreceğiz.

ama  üşenmedim ve şu 2028  ile ilgili ilk kim ne söylemiş diye araştırdım.
bulabildiğim en eski kaynak bu:
7.55'ten itibaren
*ilk çalıştırma 2026
2027 ve 2029 arası  biz bu uçağı inşallah yerli motorumuzla





Osman hoca  üç yıl önce  bu takvimlere işaret etmiş.
TEİ  14 yıldan bahsetmişti,  bu takvim kısalsa bile 2028  tutturması zor bir hedef,  yine de umarım  başarılı olurlar.
fakat TRM firmasının  önümüzdeki fuarlarda   yer alması  yerinde olur.
---

buradan sonrasını herkes okumasa da olur,  toplama çıkarma yapacağım.
benim  bu konuda bu kadar yazmamın nedeni  birkaç sayfa geride Serkan adlı  üyenin bir paylaşımını anlamaya  çalışmamdır.
paylaşımda 
*MMU  motor tasarımının 4 yıl önce bittiği
çok kısa süre içinde bu motor için parça kesimine başlanacağı
gibi iddialar vardı,  şaşırdım açıkçası.
sanırım kendisi de başka bir üyenin yazdıklarından bunları anlamış veya alıntılamış.
şurada
http://www.defenceturk.com/index.php?topic=1002.1010

---
dört yıl önce tasarım nasıl bitmiş olabilir yahu?
kaç gündür   bu lafların nereden icat edildiğini düşünüyorum.
paylaştığım  youtube linkinde Osman hocayı dinleyince çözdüm sanırım.

üç yıl önce yapılan röportajda,  bir yıl önce tasarım çalışmalarına başlandığı söyleniyor;  yani 3+1=4
yani 4
yani esasen bahsedilen  tarih aşağı yukarı  çerçeve sözleşmesinin imzalandığı Kasım 2018'e denk geliyor.
çerçeve sözleşmesi  Kasım 2018,  şu an 2023'teyiz.
4 yıl önce tasarım bitmiş olsa  2023'ten 4 yıl çıkarttığımızda  2019  olur;  ne yani 2019'da mı bitmiş motor tasarımı?

sanırım birisi yanlış anlamış olabilir mi?
yanlış anladığını daha da yanlış anlatmış olabilir mi?
tasarım 4 yıl önce bitmemiş,  4 yıl önce başlamış be kardeşim.


çerçeve anlaşması
https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/milli-muharip-ucak-motoru-icin-sozlesme-imzalandi/1306114

Evet, tasarım çalışması 4 yıl önce başladı, tasarımı 4 yıl önce bitmedi. Parça kesimine ise daha yeni başlandı.

Tahminimce şöyle olacak: 4-5 Ay sonra motor birleştirilir. 2026 Yılına kadar tasarım doğrulaması ve yer testleri sürer. 2026-2028 Yılları arasında motorun kuru itkisi 12k dan en az 19k ya çıkartılır. 2028 Yılında ise prototip motoru uçakta görürüz. 2034 Gibi 24k kuru itki ve 35k ıslak itkili olarak seri imalata alınır.

yukarıda unutmuşum, Anka 3 ile ilgili haberde kontrol yüzeylerine işaret edilmiş,  yani  kontrol yüzeyleri denilen şey genelde kanatçıklar,  istikamet dümenleri,  flaplar...

O konu, geçen gün özellikle soruldu Sayın Kozan Selçuk Erkan'a. "Durumu şahsi olarak biliyorum, sorun TUSAÞ kaynaklı değil." dedi. Yani haber hatalı, kontrol yüzeyleri ile ilgili değil mesele.

yukarıda unutmuşum, Anka 3 ile ilgili haberde kontrol yüzeylerine işaret edilmiş,  yani  kontrol yüzeyleri denilen şey genelde kanatçıklar,  istikamet dümenleri,  flaplar...