F-16 Modernizasyonu

Ben şunu merak ediyorum şimdi. Rolls Royce 6. Nesil Tempest projesi için motor geliştirecek. Amerika'da aynı şekilde. Þimdi bu motorlarda öngörülen gelişmeler 5.nesil uçaklardan ne kadar farklı olacak. Eğer biz TEİ TF32000 yapacak isek bundan sonraki adım 24000 libre kuru 35000 libre ıslak elde edilen motor mu olmalı yoksa daha da soğuk çalışacak 27 28000 libre kuru 40000 libre ıslak elde edilen ve özellikle Tempest projesinde de gösterilen adeta güç jeneratörü gibi çalışacak bir motor mu üretilmeli. Sn Yaşar'a şunu soruyorum. Tempest için üretilecek motor ile bizim bugün Tf35000 motoru için ne gibi bir düşünce farklılığımız var. Bir diğer konuda Türkiye'nin yerli motor üretimlerinde Kale Arge'nin yol haritası ne olacak. Arat projesi var şu an ellerinde ama o kadar çok ihtiyaç var ki bu projenin seri üretime girişinde veya olgunlaşmasından sonra Kale Arge'ye nasıl bir proje verilmeli ?

Sn Kaptan-I Derya,
Tempest için RR'un geliştirmekte olduğu motorla bizim tF6000 ve TF35000 için tasarladığımız motorlar çok farklı. Hem yapısal, hem de teknolojik olarak aralarında uçurum var. Biz TF35K ile 5inci nesil jet uçağına uygun bir motor geliştirmeyi hedefliyoruz.
Tempest'in motoru 6ncı nesil olacak. Ayrıca değişken by-pass kabiliyetli ve elektrik jeneratörü motor içine gömülü bir teknoloji içeriyor; ve büyük ihtimalle de CMC (Ceramic Matrix Composite) materyaller içerecek. Apayrı dünyalar sizin anlayacağınız.

Þunu anlamak önemli:
1. Ne kadar fazla enerjiyi nozülden dışarı atarsanız (enerji itki demektir), o kadar yüksek itki elde edersiniz. Dolayısıyla yanma odasında ne kadar çok ısı elde ederseniz o kadar yüksek itki oluşturursunuz. 
2. Blisk (Bladed-Disc) teknolojisi ve eklemeli üretim ile yanma odası ve kompresörlerdeki kayıpları azalttığınız için ısıyı çok yükseltip parçaların dayanıklılığını limitlerine kadar zorlamayarak, daha düşük türbin hava giriş ısılarıyla aynı ve hatta biraz daha yüksek itki elde edebilmek mümkündür.

TF6K ve TF35K ile bizde bunu yapmaya çalışıyoruz. TF35K motorunun, tasarımı iyi yapılmışsa, 26000lbf kuru itki değerlerini, hatta daha da yükseğini görebilmesi normaldir. Ancak önce TF6K motoru bir çalışsın onu görelim. Bu motorun çapı TF35K'ya göre daha küçük. Çap büyüdükçe dönen türbin kanatlarındaki tek kristaller daha büyük olacak ve bunların üzerindeki merkezkaç ivme/stres de artacaktır. Dolayısıyla daha dikkatli açılmış ve tasarlanmış soğutma kanalları ve daha iyi seramik kaplama isteyeceklerdir. TF6K'yı yaptık diye TF35K'da problem olmaz değil. Onun da kendine özgü sorunları olacak ve belli bir gelişme takvimine göre son halini alacaktır.

Kale-Arge'ye gelince; SSB şu anda küçük ebat jet motorlarının üretimini bu firmaya vermiş görünüyor. Kale, aslında F35'in F135 motorunun bazı parçalarını P&W firması için üretmekteydi. Bunun için gerekli tezgahları almış ve ortak bir üretim tesisi oluşturmuştu. Aynı zamanda Kale firması RR ile de TAEC firmasını kurup TFX motorunun üretimine talip olmuştu. SSB'nin önümüzdeki günlerde KAAN motoru için alacağı son kararlar bizi bu konuda daha aydınlatacaktır.

bence bir motorda 35000 lb den daha yüksek güçler sakıncalı. motorun dayanma sıcaklıklarını ve malzeme teknolojisini aşan etkilerle uğraşmaya neden oluyor. malzeme teknolojiisinden daha hızlı motor geliştirebilen insanlık maalesef buna çözüm üretmekte zorlanıyor. ilk alman ve dingiliz motorlarından bu yana yaklaşık 80 sene geçti ve metalürjik dayanma sınırına çoktan ulaştık ama daha da zorluyoruz .devrimsel yeni bir metalürjik gelişme olmazsa bence motor maximum güçleri bu zamanki motor güçlerini geçemeyebilir.

Sn Selçuk koçak size tamamıyla katılıyorum yüksek güçlere karşı uçağın ısınması ve gövdesinin dayanması zor oluyor

Peki o zaman benim de sorum var

F35 in fiyatını yükseltseler gövdeyi tıpkı sr71 gibi titanyum yapsalardı sizce gövde ile ısınma sorunu duyarmıydık

Yani kısaca isteseler çok sıcaklara dayanabilecek gövde yaparlar o işi daha önce sr71 de yaptılar fakat o anahtarın yani titanyumun ucu Rusya federasyonun elinde

olay fiyat meselesi degilki. f 35 başından hatalı tasarlanmış bir uçak. tüm yükü ve görev parametrelerini tek motora yüklamaya çalıştılar oda ellerinde patladı.mesele bu işi çift motorla hallettiğin bir platform varken tek motor ısrarı niye diye sormaktır. all f22 gövdesini f 35 aviyonikleriyle donat dünyanın en muhteşem savaş uçağı olsun.sanki f 35 in hava yer görevlerinde beast mod ile uçmayacakmı. multi role diye sadece aa füzeleri ile uçuracaksan niye beast mod koyarsın.
bütün savaş uçaklarında ağırlık merkezi genelde motor bölümüne yakındır ve bulkheadler titanyumdan preslenerek oluşturulur. ama bu uçakta motor ve gövde arasında tonla kablaj boru hidrıolik boruları falan var. motora giren yakıt boruları var işte tehlikede olan bunlar motor çok ısı yayıyorsa motor bloğu ve göde kaportası arasındaki tüm bu ekipman ısıdan etkilenir.
netten bakabilirseniz alaşım çelikler ile titanyumun ısıl değerlerine aklınızda bir fikir oluşacaktır.

Arkadaşlar TF35 k eğer söylendiği gibi kuru itki 24 k libre gücünde olursa

Konusmadığımız ve muhabbeti geçmeyen bir olaya daha tanık oluruz

Oda şu
B21 raider bombardıman yada b52 gibi bombardıman bir uçak işine girişeceğimizi düşünüyorum.

Bende şunu sorayım sizce Anka-3 bir tel başına platform mu yoksa bir ailenin adı mı ?
Anka-A Anka-I Anka-S gibi modeller oldu. Neden bu yapı Anka-3'te A , B , C diye gitmesin ki. Geçenlerde Anka-3 üzerinden medyaya yakıt tankeri fikri yansımıştı. Anka-3 platformu belki de Tek motorlu 6000 libre çift motorlu 12000 libre ve 24000 libre TF35k motorlu diye çoğaltılabilir. Farklı gövde özellikleri olan ama konsept ve genel tanımı belli bir Anka. Kızılelma'da böyle olacağı kesinleşti bile denilebilir. Teknofest'te Baykar standında 2 motorlu Kızılelma gördük diye hatırlıyorum.

Dediğiniz gibi anka 4 farzı misal 2x,TF10000 olabilir
Yine aynı şekil anka5 4xtf24000 (kuru itkili versiyon)olabilir

Belki dediğiniz gibi insansız bir bombardıman uçağı yapılabilir veya tercih edilebilir.Satcom sayesinde mesafe ve menzilin önemi yok

Anka-3 uçağı TF10000 motorunu kullanmaz. Bu uçak Uçan-Kanat tasarımlı bir yapıda. Bu tip uçaklar süpersonik uçmazlar. Uçabilmeleri için kanat yapısının çok incelmesi gerekir ki bu da teknik açıdan uygun olmaz. Þu ana kadar inşa edilmiş hiç bir uçan-kanat süpersonik olarak tasarlanmamıştır.

Yani özetle; Anka-3 subsonik bir uçaktır. Stealth yapıdadır. TF6000 bu uçağa en uygun motordur. Uçak büyürse ikinci bir TF6000 motor daha kullanabilir.

Belki dediğiniz gibi insansız bir bombardıman uçağı yapılabilir veya tercih edilebilir.Satcom sayesinde mesafe ve menzilin önemi yok

Bombardıman uçaklarında şöyle bir durum da var. Avcı uçağının yapay zeka ile görevi çok zor ve kapsamlı iş bombardımana göre bu modellerin çıktığı dönemde yapay zeka her anlamda çok başka noktaya ulaşacak. Þu an bu konuda Nokia 3310 gibiyiz. Daha İPhone'lar çıkacak şimdiki telefonlarda olduğu gibi yapay zekada da donanımsal yazılımsal fikirsel ilerlemeler olacak. Bir noktadan sonra sadece şu hedefleri vur şu hedefleri takip et diye komuta verip , salacağız kendisini. Bir noktadan sonra f16 uçuran pilotun ihtiyacı kadar haberleşme ve bilgi trafiği olacak.

Sn Yaşar , öncelikle teşekkür ederim. Þimdi dediklerinize bakarak MMU'yu 6. Nesil motorlar ile baştan tasarlamak eğer TF32000 gibi bir motor varken mantıklı mı ? Çünkü şunun için soruyorum , baktığımızda eğer denildiği gibi olursa elimizde 5. Nesil ile 4. Nesil arası bir turbofan motor olacak. Ve diğer konularda da ilk başlarda 4. ile 5. Nesil arası bir uçağımız olacak. Dünya yavaş yavaş 6. Nesil uçaklara hazırlık yapıyor. Sonuçta TF35k tarzı bir motoru 2030-2035 arası anca yapabileceğimizi öngörüyor isek bu takvimi biraz daha öteleyip (6-7 yıl) MMU'nun 2028-2040'a kadar üreteceğimiz Tf32k motorlu şekilde üretilmesi (tabi bu 10 yıllık süreçte motor hariç diğer konularda değişiklik olacaktır. Bloklar halinde). 2040 yılından itibaren MMU-2 diyebileceğimiz 6. Nesil özelliklere sahip yeniden aerodinamik tasarımından  tutun çoğu şeyi değişecek ama temeli Kaan olan bir uçak yapmak çok daha zor olmasına rağmen daha mantıklı gibi geliyor. Ben Türkiye'nin bu dönem içinde(2033- 2040) elindeki yetişmiş elemanı,  ekonomik ve askeri durumu olarak çok daha zenginleşmiş olacağımızı ve 6. Nesil uçaklarda bulunacak olan Tempest projesinden ya da FCAS'dan diğer alanlarda çok eksik kalacağımızı düşünmüyorum.(Amerika çok başka boyutta olacaktır.) Aksine İnsansız araçlardan edindiğimiz tecrübe ile yapayzeka ve veri işleme kabiliyetinde yazılımsal olarak Avrupa projelerinden önde bile olabiliriz o zamanlarda. Tabi donanım kısmında çok eksiğiz o ayrı. Ama şunu göz önüne almak gerekiyor. Türkiye bundan tam 10 yıl önce eğitim uçağı Hürkuş'un ilk uçuşunu yapmıştı. Þimdi 1-2 ay içinde 5. Nesil Avcı uçağını uçuracak havada. Ve bunu tamamen 0 dan inşa edilmiş tesisler , yapılanma ve yetişmiş adam eksikliğinde başardı. 10 yıl sonra nerede olacağımızı belki hepimiz daha düşük seviyede tahmin ediyor. Kısacası Koreliler'in KF-21 de yaptığı gibi başta yapılan tasarımsal hata(fikir ve düşünce olarak) onlara tam anlamıyla 5. Nesil uçak fırsatını kaçırttı. Bizde bu dönemde planlarımız buna göre olmalı. Forumdakilerin görüşünü merak ediyorum.

Sn Kaptan-I Derya,
Öncelikle dikkat etmemiz gereken 2 konu var:
1. Kendimizi dev aynasında görmeyelim. Daha tarihinde tek bir turbofan motor yapmamış ve  bununla uçak uçurmamış bir ülkeyiz. Öncelikle ayağımız bir yere bassın. TF6K kendisini bir kanıtlasın. Akabinde içindeki her türlü malzemesi ani sadmeye göre güçlendirilmiş, art-yakıcılı bir TF10K'yı da yapalım.
2. Zor durumlarda, bilhassa askeri konularda,  yaratıcılığı kanıtlanmış bir ülkeyiz. O bakımdan çoğu yabancı uzmanın olmaz dediğini yapabileceğimizi de unutmayalım.

Yani kısacası apalamadan yürümeyelim. Abartılı kendimizi övmeyelim. Çok ta kendimizi aşağılamayalım.
Þu TF32000 lafından da vazgeçin. Bunu ortaya atanlar burada kaynak göstermedikçe bizim için Sn Akşit'in sözü geçerlidir. O da TF35000 dir.
Sonra Hürjet'i unutmayın. Tamamen, motor hariç, herşeyiyle bizim tasarımımız ve imalatımız olan bu uçak şu an uçuyor.

6ncı nesil denen uçak bir ortaya çıksın bakalım. Biz daha yeni Hürjet'i uçurduk. Kaan bir uçsun. Sonra ilk filo envantere girsin. Block 20 ve 30 için çalışma yapılırken 6ncı nesil uçak için de çalışma başlar zamanı gelince.

Þu anda dahi tüm modern hava kuvvetlerinin ana uçakları 4.5 nesil uçaklarıdır. ABD dahi F15EX alıyor hala. Elindeki f16'ları V70 konumuna güncelliyor. Bizim de ana savaş gücümüz Beast-Mode'da olan KAAN lar olacaktır. İngilizler ef2000'leri 2060'lara kadar kullanmayı planlıyorlar. Fransızlar Rafale'yi ana muharebe uçağı olarak 2050'lerin sonuna kadar kullanacaklar.
Bize acil lazım olan ve 2060'lara kadar kullanacağımız uçaklar bunlar olacaktır. Çok nadir durumlarda bir kaç filo ile KAAN'ı full stealthy olarak kullanacağız.
Bu "stealth" balonu da çok uzun sürmez sönebilir. Her ülke, hatta ABD nin kendisi de f22 ve f35'in antidotu olan radar sistemleri üzerine çalışıyor.
Koreliler doğrusunu yapıyorlar. Asıl savaşçı uçak olarak 4.5 nesil KF21'i hazırlıyorlar. 5inci nesl olarakta hazır alım f35 leri var.

Yapmayı düşündüğümüz TF35K motoru aslında Tempest motorunda da kullanılan LEAP motor teknolojilerinden alıntılı teknolojiler içeren yeni ve modern bir motor. Bu motoru bir yapalım önce; bunun tabii evrimi değişken by-pass ve CMC iteknolojisi içeren motorlar olacaktır. Ama apalamadan yürümeyelim.

TEI-TF6000'ün çalıştırılma tarihi hakkında konuşan TEI Genel Müdürü Akşit, "Bir aksilik olmazsa yaz sonu, sonbahar gibi motorumuzu çalıştırmayı hedefliyoruz. Bu motoru çalıştıracağız ki burada yaptığımız tasarımın ne kadar iyi çalıştığını göreceğiz. TEI-TF6000 motorunu bir nevi teknoloji kazanım motoru olarak kurguladık."

TEI-TF6000'in gerçek anlamda bir askeri turbofan motoru olduğunu anlatan Akşit, şunları söyledi:

"Küçük ölçekli de olsa bir savaş uçağı motoru. Tamamen özgün olarak TEI tarafından tasarlanıp geliştirildi. Milli Muharip Uçak için çok daha yüksek isterleri olan, teknolojinin en üst noktasında bir motor isteniyor. Dünyanın en gelişmiş motorlarından biri olacak. Adım adım gidiyoruz.

TEI-TF6000 ve TEI-TF10000 bizim için öğrenme motorlarıdır. Teknoloji geliştirme, validasyon ve yetenek kazanma motorları...
Motorlarımız, Milli Muharip Uçak'ın motorunun Türkiye'de yapılabilmesi için çok önemli bir adım. Ekibimize ciddi özgüven kazandırdı. Artık, Milli Muharip Uçak'ın motorunu Türkiye'de yapabileceğimizi biliyoruz. Art yakıcısız 6 bin ya da 10 bin librelik bu motor hem Kızılelma'da hem TUSAÞ'ın yeni geliştirdiği İHA olan Anka-3'te, gerekirse hızlı milli hücum botlarda çok yönlü kullanılabilecek, milli ekonomiye katkısı olacak güzel bir motor olacak."


TE-TF6000 özellikleri
Kuru İtki Değeri: 6000 lbf
Özgül Yakıt Tüketimi: 0,700 lbf/lbs.h
By-Pass Ratio (SLS,ISA): 1,08
Boyutlar: 860 mm (genişlik), 1100 mm (yükseklik), 2250mm (uzunluk)
Fan: 2 Stage Axial
Kompresör: 6 Stage Axial
Türbin: 1 Stage HPT, 1 Stage LPT
Yanma Odası: Through Flow

Hala ateşleme haberi gelmediğine göre, aksilik olmuş. 

Aksesuarlara bile ambargo olunca ; her parçayı yerlileştirmek vakit alıyor zaar.

Geç olsun ama güç olmasın evrelerini geçtik. Takvime uygun gitmek için; 5 yıl içerisinde 35k  motoru olgunlastırıp önce prototiplere ardından da 20 uçaklık filoya takmaları gerekiyor. Seri üretim uçaklar için şu konjonktürde F-110 alabilirim sanan büyük yanılır. İleride konjenktur değişip motorları verselerde o ilerileri çok ileri olur.. bize yaramaz.. zaten milli motor gelmiş olur her halukarda..

bu gerzekler bizi süper güç yapacaklar