HÜRJET Jet Eğitim Uçağı Projesi

Ya kimse gönül koymasın ama forumdaki bu motor muhabbeti artık baydı beni.  her başlık altında motor da motor. Tabii ki motor bu işin kalbi ve çok önemli ama "seri üretimde motoru verecekler mi", "ama motoru Amerikan", "çok geç kalındı çookk" vb. serzenişlerin iyi niyetli olmadığını, projeleri küçümsemeyi ve yermeyi hedeflediğini düşünüyorum. 

Kimse kusura bakmasın ama, elin Amerikalısı savaştığı Almanyanın mühendislerini "nazi subayıydı, şuydu buydu" demeden ikinci dünya savaşından sonra havacılık sanayii için ülkesine götürürken, sen 1930larda 40'larda kendi uçak fabrikalarını kapatıp tarlaya çevirirsen, mühimmat fabrikasını "soba" fabrikasına çevirirsen, 2000'li yıllarda da böyle dımdızlak ortada kalakalırsın.

Hadi geçmişi konuşmayalım, ama el insaf... Kusura bakmayın ama eskiden bir uçak projemiz mi vardı da olmayan uçağa motor üretecektik? Veya bir tank projemiz mi vardı da olmayan tank'a motor üretecektik? 

Elbette bu işler sırasıyla olacak. Motor da yapılacak. Bu kadar kısa sürede bu seviyeye gelen bir savunma sanayii eminim motoru da yapacak.

Hem bir düşünün: Hürjet ile aynı anda bir motor projesi başlatsak, Hürjet'in prototipinin hiç denenmemiş yeni yaptığımız bir motorla uçmasını mı tercih edersiniz, yoksa denenmiş güvenli bir motorla birkaç yıl uçup sistemleri tam oturduktan sonra yeni motorla uçmasını mı tercih edersiniz? Çoğumuz mühendisiz. cevabı siz verin.

Bu nedenle motor konusunda lütfen biraz sabır.

  Motor konusunu dile getirmenin projeleri küçümsemekle uzaktan yakından ilgisi yok.Ha bunu bu amaçla kullanan manda kafalı dışardan fonlanan algıcılar kötü niyetli kişiler olabilir ama bu durumu haklı bir endişe olarak dile getirenler de var.Ülkesini seven insanlar olarak bu projelerin bitmesini dört gözle bekliyoruz ancak bazı gerçeklerin de farkındayız öyle toz pembe hayallerle yaşamıyoruz.MMU'nun ilk 2 filosunun F110 motorları ile uçacağı yazılıp dile getirilmekte.Hürjet F404 motoruyla uçacak ve bu motor yerine yerli bir çözüm düşünülüyor mu henüz belli değil.Yani bu milli ve çok önemli projelerde abd'ye bağımlılık söz konusu.E haklı olarak soruyoruz o halde sana F-16 vermekte bu kadar mırın kırın eden bir ülkenin MMU ve Hürjetin seri üretim aşamasına geldiğinde sana bu motorları vereceği garanti mi diye.Vermediği taktirde bu uçakların envantere giriş tarihinin ne kadar sarkacağını biliyor muyuz acaba? Elbette o motorların yerlisi yapılacak yapılmak da zorunda zaten.Yerli ve milli dediğimiz hayati projelerde dışa bağımlılık istemiyoruz doğal olarak.Ama işin bir de zaman kısmı var.Ne kadar sürede bu motorlar hazır olacak? Hala hayal satan yetkililer var kamuoyuna bu ülkede uçak boşluğunu uçak almayıp yerli projelerle dolduracağız diyen.Yahu MMU'yu belki abd motorlarıyla 2028-2029 gibi envantere alırsın ama verilmezse bu süre 10 yılın üzerine çıkar çünkü senin 35000 lbf lik bir motoru 5 yılda yapman çok zor.O zaman ayaklar yere basmalı biraz ve hava kuvvetlerinde herhangi bir zaafiyete izin verilmemeli hele de çevremizdeki hasımlar deli gibi silahlanıyorken.

+1 (1 saat sonra)
Aynen katılıyorum.
Bu işi bilen ve yapan adam kalktı 14 yılda türbofan motoru MMU için hazır ederim dedi.
Yönetimin borazancısı birisi de pis pis sırıtıp, millete, 2028'de kendi motorumuzla 2 MMU uçağımız uçacak diyor.
Daha ortada tf6000 bile yok.
TS1400 motoru, Haziran 2018'de ilk defa ateşlenmişti. Daha bu sene ilk defa entegrasyonu yapılıp deneme uçuşlarına başlanacak. Seri üretime girmesi 2025-26 dan sonra en mantıklı yaklaşımla.
TF10000'nin seri üretime girişi, 2030'dan önce zor.
TF6000/10000 bitecek ve ateşlemesi yapılacak ki TF35000'e başlayacaklar.
TF6000/10000 den alınacak verileri, hazır TF35000 bilgisayar programına uygulayacaklarki, hangi evsafta ve hangi malzemeyle prototip üretilecek ortaya çıksın. 2024-25'den önce TF35000'e başlayamazlar.
Daha işimiz çok uzun.
Sonunda yapacağız. Orası kesin. Ama önemli olan ; dereye suyu kurbağanın gözü patlamadan getirebilmede.

Sn Yaşar dediklerine katılmakla birlikte motorlardan anlamıyorum.Ama şunu söyleyebilirim TEİ'de ki mühendislere de TUSAÞ'ta ki Temel Kotil'in sıkıştırdığı gibi insanları bıktırmadan sıkıştırması lazım.Birde TEİ de ve genel savunma sanayi şirketlerinde sürekli şirket öz kaynak kullanımı çok az devlet bütçe verse de sistemlerimizi geliştirsek odaklı yani en son TS1400 de 2 3 prototip ile mi ne tüm testleri yapıyorlardı en son motor çekirdeği için tek ürettim mi ne olmuştu biri forumda bu konuda serzenişte bulunmuştu.TEİ de TUSAÞ gibi çok projeyi aynı anda yürütmesi gerekiyor.Evet zordur ama TUSAÞ 4 tane Helikopter 3 tane uçak ki biri MMU 2 tane İHA Hava SOJ büyük ihtimalle yavaş devam eden İHA SOJ uydu projeleri derken hepsi aynı anda gidiyor.TEİ de böyle olması gerekmiyor mu.Adamlar Atak 2 yi çıkaracak daha TEİ den TS3000 var ise prototip bile çıkmadı İHA motorlarını çıkardığımız zaman 5 sene de özgün TS1400 ve TF6000 dışında bir motor projesi göremedik.Birde TEİ sürekli yaptığı motorları daha iyi daha iyi yapacağım diye bana göre çok süre kaybediyor.Önce PD155 yaptılar sonra 170 beygire çıktı sonra 180 oldu hatta hafifleme oldu sonra PD222 oldu şimdi PD300 üzerine çalışıyorlar aynı blok üzerinden, artık şu motorları teslim edinde başka ne varsa ona geçin dünyada en iyisini en verimlisini yapacağız derken diğer projeler duruyor.Tabiki motorda iyileştirmeler yapacaklar ama bu kadar da olmamalı.13000 personel TUSAÞ'ta kaç farklı projeyi yaparken sanki TEİ proje başlama bazında yavaş geliyor.

TEI nin jet motoru üretiminde seri projeler için geçmesi gereken eşikler var. Pistonlu motorlarda üç beş proje birden devam ediyor mesela. Ama sayın Akşitin söylediği, TS-1400 üretim projesine iken, TF-6000 yeni yeni olgunlaştırma projesine dönüyor. Zira üretilen TF-6000 ve 10.000 orijinalinin %80 performansı ile çalışa 3 boyutları yazıcı prototipi. Þimdi yapılabilirlik, fizibilite görüldü, kalıplı üretime geçilecek. Açıklandığında üzere fizibilite sonrası bazı esikler geçildi  ise üst versiyon motorlara da geçilecektir. Eşiklerin geçildiği görülmeksizin yüksek masraflara girilmek istemiyordur. Jet uçağı yapmakta birkaç alternatif vardır, 4,5 nesil başlar aynı gövde üzerinden 5, 5+  ve 6 ya gidersiniz ama, motorda eşikler aşılmadan bırak süper Cruise sağlayacak motoru, F-110 eşleniği bile zor gözüküyor

Sayın Yaşar bey bir kaç kez yorumlarında sürekli sırıtıp duruyor demesini ve Sayın Temel kotili biraz aşağılarcasına iğneleyici lafları araya sıkıştırıp duruyor ona canım sıkıldı.Adamın konuşma tarzı bu şekilde ne yapsın ağlayarak veya sert bir şekilde bir şeyler anlatıp geçiştirsin mi?Bu adam yıllardır bu şekilde konuşuyor..
Sanki 10 larva tecrübeli mühendisimiz yöneticimiz varda bir beğenmezlik var.
Sayın Mahmut Akşiy beyede çok kulp takan oldu.

Ama inanın bu uçağı en kısa sürede uçurmak için bir sürü mühendis ve diğer çalışanlarla birlikte kimin ekmeği var ise son gaz çalışıyorlar.Bunu zaten hepimiz biliyoruz.
Motor konusu sıkıntılı ama sizde biliyorsunuz ki ha deyince olmuyor.Bu işe 20 yıl önce başlasaydık belki şu an f110 ayarında bir motorumuz testlerde veya bitmişti.
Başka bir devlet bu uçağı yapmaya kalksa belki bu derecede süratli olmazdı.Ama bize çok çok çok acil lazım.
Eksik olan kısımlar var ama o eksik olan parçalarda sistemleride ambargo yüzünden biz yapmak zorundayız.Hazır değilki al tak yapasın.İllaki hatalar oluyor veya bazı sıkıntılardan gecikme oluyor.Ama sanki daha önce 3-5 tane uçak yaptıkta şimdiki işi beceremiyoruz havası var.

Ama küçümseme ve karalama işide var yani..

Bence elimizdeki imkanları biraz daha etkin ve verimli kullanıp esas sorunlara odaklanma zamani

Irili ufaklı 500 600 savunma sanayi projesi olacağına bunu yarıya indirip motor ve motor teknolojisi/parcalarina odaklanmamiz lazim...bütün projeleri geciktiren aksatan bu motor işi çünkü...proje yönetimi 101...kritik yolun üzerinde

Örnek şu an için Kuantum LIDAR projesi mi tank ve uçak projelerinin önünu kesiyor, motorsuzluk mu? IKA projeleri mi daha öncelikli yoksa motor mu?

Dönüp dolaşıp aynı şeyi yazıyorum...motor işinde seferberlik ilan edilmesi lazım.. GSMHdan bu işlere  ayrılan paranın ikiye katlanması ve motor işlerinin tek elde toplanip tek elden yonetilmesi lazim. yapılanları kucumsemiyorum ama sanki elimizde bol bol zaman var sindire sindire yapalim gibi bir izlenim bırakıyor bende bu işle uğraşanlar bence yanlış yaklaşım...elalem 1960 teknolojisi ile 10 senede aya adam indireceğiz diyip yaptı bunu da bir düşünelim yani..

Heartbang bir beğeni ateşledim ama litografi için sadece

Benim bu projelere karşı bir üst mottom var hissiyatımca
Amaca yönelik her gayret bir faydadır. O eksik bu eksik o olmazsa bu olmazsa bazı şeylerde dememek kervan yolda düzülür demek mecburiyetindeyiz. Ankara'ya gideceksen evden çıkacaksın önce. Her projede bu önü görememe doğru değil tabi ki ama bazı projeler aya insan gönderme projesidir işe sadece başlamak gerekir sonrasını sonra düşünmek gerekir. Uçakta ya yapılamaz ise diye başlanacak bir şey değil bu bir ukte bizim için ticari bir kaygı değil biz bunu yapacağız demek zorundayız. Motor olmazsa onu o zaman düşünürüz bu risk var diye beklemek doğru olmaz. Kervan yolda düzülür projeleri bunlar. Bırak motor tedarikini biz bu işe uçak yapmayı bile bilmeden başladık.

Kıssadan hisse kişisel gelişim için kendinize hep proje bulun onunla meşgul olun. Öğrenmek değil proje başarmak amaçlı olun.

2035 yılında muadilleri ile yarışabilecek MMU motoru seri üretime girerse şükür namazı kılarım. Yukarda en başta Yaşar Bey güzelce anlatmış. Daha TF10000 motoru için önümüzde ne az 6-8 sene var. Sayın Akşit'in ''TF10000 motorunu yaptım şimdi bundan 3 kat güçlü motoru yaparım diye bir şey yok, o işler o kadar kolay değil'' minvalinde açıklamalarını kendi kulaklarımla duydum. MMU 2028'de nasıl yerli motorla uçacak bunu Temel Kotil'e sormak lazım.

TF-10000 biraz önde olmakla TF-35000 beraber götürülecektir. Enseyi karartmayın, Eurofighter GAP filler olarak kastırıyor orada 5 sene sonra Trench 1lerin 3seviyesine çıkartılabileceğini öğrendiler sayemizde. Önümüzdeki dönem dünyada çok önemli değişikliklere gebe dalgalı bir dönem önemli olan biz olarak sağlam durabilmek

Merhaba,

Projelerin ilerlemesi ile ilgili dışarı verilen mülakatlar ile proje içerisinde ilerlenen seviyeler aynı olmaz.
MMU için yerli motor teknolojisi ciddi şekilde ilerleme sağlamakta fakat bazı noktalarda alınan destekler el altından olduğundan ötürü kamuoyu bilgisinde açıklanmamakta.
Alınan destek tarafı ciddi bir üreticiden gelmekte.
MMU'nun takvim planlamasının geriye çekilmesi sadece motor'ların gelmesinden ibaret değil.
TEI ve Tusaş yukarıdaki konuşulanları zaten senelerdir bildiğinden ötürü A-B-C planları bu konular konuşulmadan önce hazırlandı.
O yüzden 2028 planlamasına güvenmenizi tavsiye ederim.

Saygılarımla

Bir Ar-Ge'ci olarak söyleyebilirim ki kervan yolda düzülür mantığıyla plansız programsız yapılan her proje duvara toslar! Ankara'ya gideceksen önce mesela internetten biletini alacaksın! Evden çıkayım demekle Ankara'ya zamanında varmak arasında fark var. Bilet bulamaz da otostopla gidersen yolda başına istemediğin durumlar gelebilir!

Forumda MMU konusunda yapamayız diyen forumdaşlar olduğunu hatırlayamadım. Belki belirtilen sürede yapılamayacağı düşüncesinde olanlar vardır ancak yapamayız diyeni gerçrekten hatırlamıyorum. Tartışmanın konusu bu pojeler için gerekli motorlar. Motor konusunda ALTAY projesininde yaşadığımız fiyasko nedeniyle haliyle bu işe meraklı herkes endişeli! Yıllar önce  Yerli tankımız diye siyasi reklam afişlerinde kullanılırken başbakan olan kişi bugün muhalefette! Her konuyu siyasi reklam malzemesi yapıp, onlardan başarız olanlar eleştirildiğinde eleştirenlere vatan haini muemelesi yapılması bu ülkedeki siyasi ayrıştımanın net göstergesi!

Bugün MMU hazır diyen arkadaşlar, henüz hazır değil! Ne zaman prototipler üzerinde testler tamamlanır, revizyonlar gerçekleştirilir, tüm bileşenlerin tedarik sorunu ortadan kalkar, o zaman hazır olur. O bileşenler arasında en büyük sorun motor. Prototiplerde kullancağımız motor, son yıllarda artan seviyede gerişim yaşadığımız ve bize sürekli sorun çıkaran müttefikimiz ABD'nin ürettiği motor. Çoğunluk, seri üretim aşamasında ABD'nin bize motor konusunda sorun çıkaracağına kesin gözüyle bakıyor. Çünkü yaptıkları, yapacaklarının teminatıdır! Yerli motorumuzu en kısa sürede geliştirmemiz lazım. Bu çalışmaları yaparken de uçuk kaçık tarhiler vermekten kaçınmalı yetkiller. Hatta tarih bile vermesinler. Bir yandan ülkemize yönelik örtülü ambargolardan bahsedip diğer yandan da bu hiç bir ambargo, sorun vs yokmuş gibi tarih vermenin hiç mantığı yok! Muhtemelen projelerin gecikme olasılıklarından haberdar oldukları için F-16 veya Eurofighter alımı haberleriyle gündemi meşgul ediyorlar!

Konu hep olduğu gibi siyasete kayıyor. Yönetim dindarmış vs ondan saldırılıyormuş. Kendi düşüncemi paylaşayım, yönetenler ister dindar olsun, ister ateist olsun beni ilgilendirmez. Beni ilgilendiren; kendi ideolojilerini, kendi çıkarlarını değil, ülkenin çıkarlarını gözetmeleridir! Arkadaşın biri yazmış, doğru da yazmış, dindarlıkla ahlaklı olmak karıştırılıyor diye. Haklı! Bugün dindar geçinenlerin çocuklara bile tecavüz ettikleriyle ilgli haberleri duyuyoruz. Gerçek dindar zaten ahlaklı olur! Adil olur! Bu ayrımı iyi yapmak lazım!

Mevcut hükümeti sevmiyorum! Muhalefet için de aynı düşünceye sahibim! Mevcut hükümeti destekleyip, vay efendim şunları bunları yaptılar, diğerleri gelirse bu projeleri hepsi iptal olur diye karamsar davrananlar da var. Belki gerçekten olur. Bunu görmeden bilemeyiz. Mevcut durumda yaşadığımız sorunların neredeyse tamamı yıllardır mevcut hükümetin, özellikle dış siyasette yaptığı hataların sonuçları. Bu sorunlar dile getirildiğinde 80 sene öncekileri suçlayıcı söylemlerle cevap vermek artık abes kaçıyor. Çünkü her eleştirdikleri durum kendi başlarına geliyor. Teröristlerin adeta kırmızı halı serilerek karşılanmasından tutun, patates, ayçiçeği vs kuyruklarına, tarihi değerlere ulaşan enflasyona kadar... Yeni nesil zaten bu saçmalığı anlayamıyor. Siyaset bir kısırdöngü içerisine girmiş durumda bundan çıkmanın yolu inatla aynı yöntemleri denemek değil, değişimdir! Bugün hükümet değişirse bile stratejik öneme sahip projelerde değişim veya gerileme olacağını düşünmüyorum. Ki bugün de aksayan projelerimiz var.

Olursa ne olur?

Arkadaş, burada seçimi yapacak olan bizleriz. Biz seçeceğiz. Körükörüne fanatizmle değil, mantığımızı kullanarak seçeceğiz! Hata yapan kim olursa olsun bu seçimde elenir! Yapılabilecek vaadlerde bulunanlar seçilir. Onlar da başarısız olursa onlar da gider. Hiç biri babamın oğlu değil! Hiçbirine fanatikçe bağlı da değilim!

Bir vatandaş olarak siyasetten beklentim, uluslararası arenada çıkarlarımızın korunması, gelirin adil paylaşılması, seçimle gelenlerin millete hükmetmek yerine eşit şekilde hizmet etmesi; adaletin tam olarak uygulanması, Liyakat, eğitimde, tarımda, sanayide, sporda, sanatta ve her alanda sürekli gelişim sağlayacak ciddi adımların atılması vs.

Tırnak içerisinde yazıyorum "içleri boşaltılmış ideolojilerle" biribirlerinin kuyusunu kazmak için devletin olanaklarını kullanmayı düşünenler asla bu görevlere talip olmasınlar! Bunlar, şunlar, onlar, şucular, bucular vs sürekli nefret söyleminde bulunanlar, ülkemizin birlik ve beraberlğine zarar verenler asla bu göreve talip olmasınlar. İdeolojisi sadece; Türk-Kürt, Alevi-Sunni, dinci-laik, sağcı-solcu veya başka çeşitlerde, hiçbir ayrım gözetmeksizin Türkiye'nin, Türk milletinin çıkarlarını korumak olan, bu amaçlar herkese eşit davranan, sürekli gelişmeyi hedefleyenler talip olsunlar!

Yeter! Ülke olarak, saplantılı düşünceler yüzünden çok şey kaybettik! Olmamız gereken seviyenin çok altında kaldık! Eğer bu gerçeği kabul etmezsek, daha da aşağılara düşeceğiz!

Siyasi bakış açınız böyle olursa ancak başarıya ulaşırız. Ancak o zaman birlik içerisinde kalırız. Ancak o zaman milletçe huzur içerisinde oluruz. Forumda bile birbirinizi suçlayıcı ifadeler de bulunmazsınız!

Merhaba,

Projelerin ilerlemesi ile ilgili dışarı verilen mülakatlar ile proje içerisinde ilerlenen seviyeler aynı olmaz.
MMU için yerli motor teknolojisi ciddi şekilde ilerleme sağlamakta fakat bazı noktalarda alınan destekler el altından olduğundan ötürü kamuoyu bilgisinde açıklanmamakta.
Alınan destek tarafı ciddi bir üreticiden gelmekte.
MMU'nun takvim planlamasının geriye çekilmesi sadece motor'ların gelmesinden ibaret değil.
TEI ve Tusaş yukarıdaki konuşulanları zaten senelerdir bildiğinden ötürü A-B-C planları bu konular konuşulmadan önce hazırlandı.
O yüzden 2028 planlamasına güvenmenizi tavsiye ederim.

Saygılarımla

Desteği veren ülkenin adını paylasabiliyormusunuz? Ya da hangi kıtada olduğunu ?

Ben bir tahminde bulunayı. Kuzey Avrupada bir ada ülkesi.