HÜRJET Jet Eğitim Uçağı Projesi

TUSAÞ Gm Prof.Dr.Temel Kotil.

2022'de ise Hürjetimiz uçacak.

Hürjet'te herşey yolunda görünüyor.
https://www.savunmasanayist.com/hurjet-projesinde-son-durum-ne/
Ancak gene motoru için 19200lbf itki gücü var diye yazılmış. Bu JF17 de kullanılan Klimov-rd33 motorunun itki gücü.
İnşallah bu motoru kullanmazlar. Ömrü batılı motorların en fazla yarısı kadar bir motor.
EJ200 motorun itki gücü son hali ile 20200lbf,
F404-ge-102 motor ise 17700lbf
F404-ge-IN20 modeli ise 19000lbf.
Bakalım hakikaten hangi motoru kullanıyorlar 2 seneye belli olur, daha önce birisi çıkıp açıklama yapmazsa.

Hürjet'te herşey yolunda görünüyor.
https://www.savunmasanayist.com/hurjet-projesinde-son-durum-ne/
Ancak gene motoru için 19200lbf itki gücü var diye yazılmış. Bu JF17 de kullanılan Klimov-rd33 motorunun itki gücü.
İnşallah bu motoru kullanmazlar. Ömrü batılı motorların en fazla yarısı kadar bir motor.
EJ200 motorun itki gücü son hali ile 20200lbf,
F404-ge-102 motor ise 17700lbf
F404-ge-IN20 modeli ise 19000lbf.
Bakalım hakikaten hangi motoru kullanıyorlar 2 seneye belli olur, daha önce birisi çıkıp açıklama yapmazsa.

Onlar resmi olarak belirtilen en güçlü motor olduğundan onu kullanmışlardır. Þu ortamda rus kaynaklı bir motor kullanmayız zaten. En baba Ws-13 oda belki.

MMU projesinde biz sürekli olarak " Hele bir motor belli olsun ki gövde dizaynı bu motor etrafında şekillensin ,  GE-110 motor  mmu prototipleri için seçilince MMU gövdesi ve çalışmaları hızlandı" dedik...

Hürjet için de biz sürekli "Hürjet üretimi kesinlikle MMU'dan daha önce  olacak.MMU teknolojik olarak daha ileri bir jet" diyoruz ama MMU motoru belli ama daha Hürjet motorunun modeli bile belli değil...

Motor belli olmadan Hürjet tasarımı nasıl ilerleyecek ki ?  Öyle bir hava yaratılmış ki sanki daha önce Türkiye 3-5 eğitim jeti yapmış da
Motor belli olunca proje uçuşa geçecek...

İşte ben bunun için Hürjet'e şu anda ne gerek var diyorum  kimse beni anlamıyor. Bizim gibi her işi dandik bir ülke bu kadar farklı havacılık projesine aynı anda girmemeliydi. Hürkuş-Hürjet-MMU aynı anda yürütülmeye çalışılıyor. Daha hürkuş bile operasyonel olamadı.

Yapsaydık önce tüm kaynakları kullanıp İngilizlerle Hürjet'i sonra bu deneyimden yararlanıp MMU'ya geçseydik tüm kaynaklarla .

ABD farklı farklı havacılık şirketlerine sahip olduğu için farklı platformları aynı anda üretebiliyor... Biz gariban TUSAÞ'a yüklendikçe yükleniyoruz... Ne ülkenin ekonomisi ne de Tusaş'ın eğitimli personel kapasitesi  bunu kaldırmıyor...

MMU projesinde biz sürekli olarak " Hele bir motor belli olsun ki gövde dizaynı bu motor etrafında şekillensin ,  GE-110 motor  mmu prototipleri için seçilince MMU gövdesi ve çalışmaları hızlandı" dedik...

Hürjet için de biz sürekli "Hürjet üretimi kesinlikle MMU'dan daha önce  olacak.MMU teknolojik olarak daha ileri bir jet" diyoruz ama MMU motoru belli ama daha Hürjet motorunun modeli bile belli değil...

Motor belli olmadan Hürjet tasarımı nasıl ilerleyecek ki ?  Öyle bir hava yaratılmış ki sanki daha önce Türkiye 3-5 eğitim jeti yapmış da
Motor belli olunca proje uçuşa geçecek...

İşte ben bunun için Hürjet'e şu anda ne gerek var diyorum  kimse beni anlamıyor. Bizim gibi her işi dandik bir ülke bu kadar farklı havacılık projesine aynı anda girmemeliydi. Hürkuş-Hürjet-MMU aynı anda yürütülmeye çalışılıyor. Daha hürkuş bile operasyonel olamadı.

Yapsaydık önce tüm kaynakları kullanıp İngilizlerle Hürjet'i sonra bu deneyimden yararlanıp MMU'ya geçseydik tüm kaynaklarla .

ABD farklı farklı havacılık şirketlerine sahip olduğu için farklı platformları aynı anda üretebiliyor... Biz gariban TUSAÞ'a yüklendikçe yükleniyoruz... Ne ülkenin ekonomisi ne de Tusaş'ın eğitimli personel kapasitesi  bunu kaldırmıyor...

Hocam mobilet yapmadan yarış motoru yapılır mı ?

Yapılmaz. Ama aynı anda hem planör hem jet avcı uçağı hem de uzay mekiği de yapılamaz.

Adamların 80 senede adım adım yaptıkları havacılık atılımını aynı anda yapmaya çalışıyoruz... Tek anlatmaya çalıştığım şey bu...

Pervaneli uçak yapmadan eğitim jeti ; eğitim jeti yapmadan 5.nesil savaş uçağı yapmaya çalışıyoruz hem de aynı anda .
Ama 3'ünü aynı anda yapmaya kalkışırsan adama sorarlar "Gömü altın mı petrol mü buldun yoksa Acem misin?" diye...

Yapılmaz. Ama aynı anda hem planör hem jet avcı uçağı hem de uzay mekiği de yapılamaz.

Adamların 80 senede adım adım yaptıkları havacılık atılımını aynı anda yapmaya çalışıyoruz... Tek anlatmaya çalıştığım şey bu...

Pervaneli uçak yapmadan eğitim jeti ; eğitim jeti yapmadan 5.nesil savaş uçağı yapmaya çalışıyoruz hem de aynı anda .
Ama 3'ünü aynı anda yapmaya kalkışırsan adama sorarlar "Gömü altın mı petrol mü buldun yoksa Acem misin?" diye...

Kore çok güzel yapıyor. Fa/50 yi yaptılar şimdi de KFX'de ilerliyorlar. Bizde aynısını yapabiliriz ha onlar bütçelerinin yüzde 0.5'ini kullanırlar biz yüzde 2'sini ancak bu çok gerekli bir prestij projesi ve yapılması lazım. Hürjeti yapmayalımda napalım pilotları eski   
f-5 kırması t-38 talonla mı uçuralım. Ayrıca Tfx'in çok uluslu bir proje olması için çalışmalar dört koldan ilerliyor.

Diğer yandan hocam nedense son zamanlarda bir çok projeye bu tarz karamsar yorumlar yapıyorsunuz. Tamam benimde tepkilerim oluyor ama bu sizde hat safhada . Özellikle son zamanlarda. Fikrinizi bu yönde değiştirecek özel bir durum mu oldu ? Nedir bu nihilist bakış açısının sebebi ?

Hayır tam tersi projeleri gönülden destekliyorum ama benim görüşüm şu "Eldeki bir kuş daldaki iki kuştan iyidir"
Böyle aç maymunlar gibi şu da olsun , bundan da olsun , biraz da bundan koyalım yaklaşımlarını gerçekçi bulmuyorum. Bir adımı atmadan ikinci adımı atmaya çalışıyoruz gibime geliyor.
Bizim öncelikli ihtiyacımız ön hat muharip bir jet uçağı.Acilen tüm kaynakları buna yönlendirmeliyiz.

Kore meselesi söyleminizi işe hiç duymazlıktan geliyorum. Kore ile Türkiye 'nin tek ortak noktası aynı gezegende yaşamamız. Adamlar parmaklarını şıklatsa Abd  havacılık teknolojisi yardımına koşar.

Bir diğer nokta ise kızacaksınız ama ben Hürjet ile MMU projelerini birbirlerine birşeyler katacak projeler olarak görmüyorum. Tamamen farklı sistemler kullanacak uçaklar bunlar.

Eğitim uçağı bizim için mutlak bir elzem mı?
Abd bile F-22/F-35 yaptıktan sonra TX eğitim uçağı ihalesini yeni sonlandırdı siz ise onların F-22 /F-35 pilotlarının eğittikleri T-38'leri beğenmiyorsunuz.Abd bile muharip uçak üzerinde dururken Hürjet eğitim uçağı bizim gibi fakir bir ülke için gerçekten öncelikli miydi düşünmek gerekir bence...

Karamsar değil,gerçekçiyim sadece... Biz fakiriz,tek atım barutumuz var, F-35 işi de yatmışken bu tek atım hakkımızı  acilen F-16'ların yerini doldurmak için kullanmalıyız.

Hayır tam tersi projeleri gönülden destekliyorum ama benim görüşüm şu "Eldeki bir kuş daldaki iki kuştan iyidir"
Böyle aç maymunlar gibi şu da olsun , bundan da olsun , biraz da bundan koyalım yaklaşımlarını gerçekçi bulmuyorum. Bir adımı atmadan ikinci adımı atmaya çalışıyoruz gibime geliyor.
Bizim öncelikli ihtiyacımız ön hat muharip bir jet uçağı.Acilen tüm kaynakları buna yönlendirmeliyiz.

Kore meselesi söyleminizi işe hiç duymazlıktan geliyorum. Kore ile Türkiye 'nin tek ortak noktası aynı gezegende yaşamamız. Adamlar parmaklarını şıklatsa Abd  havacılık teknolojisi yardımına koşar.

Bir diğer nokta ise kızacaksınız ama ben Hürjet ile MMU projelerini birbirlerine birşeyler katacak projeler olarak görmüyorum. Tamamen farklı sistemler kullanacak uçaklar bunlar.

Eğitim uçağı bizim için mutlak bir elzem mı?
Abd bile F-22/F-35 yaptıktan sonra TX eğitim uçağı ihalesini yeni sonlandırdı siz ise onların F-22 /F-35 pilotlarının eğittikleri T-38'leri beğenmiyorsunuz.Abd bile muharip uçak üzerinde dururken Hürjet eğitim uçağı bizim gibi fakir bir ülke için gerçekten öncelikli miydi düşünmek gerekir bence...

Karamsar değil,gerçekçiyim sadece... Biz fakiriz,tek atım barutumuz var, F-35 işi de yatmışken bu tek atım hakkımızı  acilen F-16'ların yerini doldurmak için kullanmalıyız.

Hocam ben samimi konuşmayı severim, sizi de severim , yazdığınızı altından üstünden iyice okudum size hak vermek için ancak ne yazık ki elimde kaldı.

Neden ;

1- Hürjet Tai'nin kendi öz kaynakları ile fonladığı bir projedir. Demekki ihracat amaçlı'da düşünüyorlar.
Kaynak : https://www.c4defence.com/Arsiv/jet-hiziyla-hurjet/8343/2

2- Bu uçağı yapacaklar kim Tai mühendisleri , Biz neden anka için senelerce beklemişken aksungur'u 1 sene içinde yaptık ? Çünkü anka'yı yaptığımız için. Karşımıza ne tür sorunlar çıkacağını bildiğimiz için. Tamam anka ile aksungur arasındaki fark hürjet ile mmu arasındaki farktan daha az ancak mühendisler hürkuş'u yapmadan hürjeti yapamaz. F-16 montaj tecrübesi olmadan da emin ol hürkuş gibi bir işe giremezdik. Olaya illa benzer sistemler olması ve benzer alt sistemler kullanması gerekliliği olarak da bakma hocam, bunlar bir hava aracı, belirli ortak test faliyetleri var, kalifikasyon sistemleri faaliyetleri var, bunların çoğu benzer prosesler.

Diğer yandan evet Hürkuştaki uçuş kontrol bilgisayarını MMU'ya takamayız. Ama MMU'ya takacağımız uçuş kontrol sistemi'de Hürkuştakinin bir kaç nesil geliştirilmişi aynı sistem olacaktır. Mesela biz altay da Volkan 3 atış kontrol sistemini kullanacağız ? Yani ne yaptık , Leopard 1'lerde Volkan 1'i yaptık sonra Leopard 2a4 ng için volkan 2  altay için volkan 3 . Biz sıfırdan Volkan 3'ü yapamazdık. Bu bir tecrübe işi , MMU'nun görev bilgisayarının mükkemeliyetini hürjetin görev bilgisayarının sonunda gelecek feedback (geri besleme)ler ile yapılan düzenlemeler sonucu sağlanacak.

Mesela bir örnek daha, Almanlar  10 sene sonra tiger 1 yapmak varken neden panzer 1 yaptılar ? Savaştan da yeni çıkmışlardı işçiye verecek para yoktu. Çünkü panzer 1'i tasarlamasa onun 60 beygirlik motorunu yapmasa tiger 1 'in mükkemeliyetçi tasarımını gelen geri dönüşlerle yakalayamaz 560 beygirlik motorunu yapacak motor işleme tecrübesine ulaşamazdı. Sanırım anlatabilmişimdir .

3- Diğer yandan Tai , Hürjeti uçurur ve 4. nesil olarak silahlandırırsa mı MMU için daha kolay ortak bulur ve ileride ihracat şansı daha fazla olur yoksa direk MMU'yu yaparsa mı ? Tabiki de hürjeti yaparsa hatta ihracat sağlarsa buda mmu için bir öz kaynaktır.
Mesela şöyle düşün hocam . Sen arjantin savunma bakanısın , iha'ya ihtiyacın var , Gider akıncıyı mı alırsın yoksa akıncı ile benzer özellikte ama sıfırdan ilk kez yapılmış polonya iha'sını mı alırsın ? Akıncı'yı alırsın . Çünkü bu adamlar gitmiş mini iha yapmış tb-1/tb-2 yapmış , bunları combat proven yapmış. E burada tecrübe ve güvence var. Polonyalıların bu ihayı sorunsuz üretmesi ve satış sonrası destek vermesi konusu soru işareti dersin.

4- Kore meselesine gelirsek. Evet Kore bizden endüstrileşmiş bir devlet. Ama savunma sanayisinde ileri olduğu alanlarda var geri olduğu alanlarda var. Tabiki abd'de onlara destek veriyor. Ancak bu nasıl destektir ki , Japonya ilk prototipleri çoktan uçurmuşken aynı zamanda projeye başlayan Kore daha uçuramadı. Abd desteğine rağmen. Aynı abd , japonyayı vazgeçirmek için f-35 ve f-22 hibridi bir uçak öneriyor. Sonuçta iki ülkede abd'nin pazar alanıdır. Böyle destek bir zahmet kalsın. Biz aynı desteği paramızın gücü ile ingiltere'den alıyoruz. En azından adamların pazar alanı değiliz.

5- Þimdi ben size sizin bakış açınızla bakayım. Siz abd ile bizi bir mi tutuyorsunuz ? Adamların savaş uçağı yapmak için tecrübe'ye mi ihtiyacı var ? Adam b-2 yapmış f-117 yapmış , F-15 , F-18 yapmış. İstediği zaman yapar eğitim jetini. Diğer yandan bu gemi değil hava aracı gövde ömrü doldumu bizde de abd'de de görevden çıkar yerine yenisi gelir. Ayrıca abd'nin t-38'ler C modeli bizimkiler A modeli diye biliyorum.


Sonuç olarak size en mantıklı şekilde anlatmaya çalıştım. Eğer buna da bir kusur bulur , fikriniz değişmezse artık bu kör dövüşü seviyesine çıkacağından ve bir fikir değiştirmenin mümkünatı olmayacağından fazla zorlamayacağım hocam.

İyi günler...

Hocam görüşler farklı olabilir. Sizin görüşlerinize de bilgilerinize de ne kadar önem verdiğimi ,saygı duyduğumu bilirsiniz.
Ben şu açıdan size katılıyorum. Bir jet uçağı yapmak için (ister eğitim jeti,ister 5.nesil jet olsun) bazı ortak test ortamlarının yaratılmasını gerektirir. Bu noktada mutabıkız.
Çok güzel madde madde sıralamışsınız itirazlarınızı.
Siz "Hürjet yapılmadan MMU yapılamaz" dediğiniz anda benim için konu kapanmıştır , artık Hürjet'e her türlü desteği veririm...

Ancak şu nokta benim hâlâ ikna olmamı zorlaştırıyor. Kore,Japonya bizim gibi acil muharip jet uçağına ihtiyacı olan ülkeler değil.Ve bizim savunma sanayi ürünleri üretimindeki inanılmaz yavaşlığımızı sizden iyi kimse bilemez.
Görünen o ki F-16 bizim son ithal savaş uçağımız olacak.Peki F-16 'dan MMU'ya geçiş sürecini nasıl idare edeceğiz?
Zaten Hürjet ' i eğitim uçağı sınıfından çıkardık nerdeyse F-16'ya evrilttik forumca. Bu da işi uzattıkça uzatacak . Bu bizim doymak bilmez ihtiyaç açığımız Hürjet işini dolayısıyla mmu projesini uzatmaz mı?
Benim asıl itirazım bizim kafa yapımız. Hürjet hedefi orada durdukça asıl hedefimiz mmu gecikdikçe gecikecek Ama madem ki siz  "Hürjet olmadan mmu olmaz " diyorsunuz konu benim için kapanmıştır.