HÜRJET Jet Eğitim Uçağı Projesi

Açık söylemek gerekirse RD-33 iyi motor değil, FADEC'li modeli RD-33MK ortaya çıkardılar duman saçmayan ama yine de hava kuvvetleri bu motorlu uçakları istemiyor. Pakistan'ın JF-17 aynı motorun transmisyonu alt tarafından olan modeli RD-93 ile uçuyor, hem de tek motorlu MiG-29 yarısı diyelim.

Rus pilotları için MiG-29 uçmak sürgündür GULAG gibi. Suhoy(Su) serisi jetlerde uçarak karyer yapmak istiyor, AL-31/41 olduğundan en büyük artısıdır. Duyarlı, kontrol edilmesi kolay, pilotun kafasındaki  tüm komutayı doğru algılayan gövdeye ve motora sahiptir. MiG-29 ise eşektir, zaten yenileri envantere alınmıyor 16-17 senedir ve 10 sene içerisinde hepsi emekli edilecektir.

Patriot satmazsan S-400 alırım dercesine yine Kaan için AL-41 hatta AL-51 bile alınırsa CAATSA gelir. Hindistan, Çin gibi batının ekonomik yaptırımlarını yemem, istediğim silahı veya motoru istediğim ülkeden alırım diyebilirsin ama ekonomik bedeli ağır olacaktır.

Rus motoru gelecekse TEI'nın TF20000 motor yapmasını beklerim 15 yıl daha iyi.

Rus motorları batı motorlarından her anlamda daha geride. Motor ömrü çok kısa, yanmayan yakıt nedeniyle sürekli kara duman atıyorlar.

Kalsın.

Hürjet için esasında rahatlıkla Rus rd33 motoru alternatif olarak kullanılabilir. Ama s400 aldık kafamıza caatsa yedik, başımızı derde sokmayalım diye düşünüyor olabilirler.

Selamlar,

Hürjet için farklı bir pakta ait olan motor seçimi bu saaten sonra sadece teknik gereklilikler değil, aynı zamanda stratejik ve diplomatik faktörler açısından da kritik bir karardır. Rus yapımı RD-33 motorunun bir alternatif olarak düşündüğümüzde geçmişte MiG-29 gibi uçaklarda başarılı bir şekilde kullanılmış olmasına rağmen birçok açıdan yetersiz kalmakta. RD-33 eski bir teknolojiye dayanmaktadır ve modern bir jet eğitimi uçağının gereksinimlerini karşılamakta ciddi zorlanabilir. Yüksek yakıt tüketimi, bakım zorlukları ve NATO sistemleriyle entegrasyon problemleri bu motorun kullanımını sınırlayan önemli faktörlerden sadece bir kaçı. Ayrıca Rusya ile yapılacak böylesine önemli bir projeye göre  motor anlaşması CAATSA gibi yaptırım risklerini tekrar gündeme getirebilir ve ülkemizin NATO içindeki pozisyonunu zora sokabilir.

Bu noktada, Hürjet için tercih edilen General Electric F404 motoru teknik açıdan RD-33'e göre çok daha modern ve uygun bir seçenektir. F404 motoru F/A-18 Hornet, T-50 Golden Eagle gibi birçok modern uçakta kendini kanıtlamış, yüksek güvenilirliğe sahip bir motor.Performans açısından değerlendirdiğimizde F404 motoru yüksek itki gücü, düşük yakıt tüketimi ve bakım kolaylığı sunduğundan ötürü tercih edilmiştir. Bununla birlikte, NATO ve Batı standartlarına tam uyum sağlamasının yanında ülkemizde bu motor ailesine olan aşinalıktan ötürü Hürjet'in mevcut altyapısı ile sorunsuz bir şekilde çalışabilmekte.

F404 motorunun bir diğer önemli avantajı Hürjet'in ihraacatında motor konusunda geniş bir kullanıcı tabanına sahip olması ve motorun üretiminin küresel lojistik ağının iyi bir şekilde oturmuş olmasıdır. Bu sayede girilen ihalelerde sınıfının yeterliliklerine göre motor noktasında yedek parça tedariki ve bakım desteği konusunda uzun vadeli bir güvence sağlanabilir. Ayrıca, F404 motorunun düşük emisyon ve düşük radar izi özellikleri Hürjet'in modern bir eğitim uçağı ve hafif saldırı platformu olarak operasyonel kabiliyetlerini artırır.

Sonuç olarak RD-33 motoru kısa vadede bir seçenek olarak kısmen görülebilir, ancak hem teknik hem de stratejik açıdan Hürjet'in ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktır. F404 motoru ise modern teknolojisi, NATO standartlarına uyumu ve operasyonel avantajlarıyla Hürjet için çok daha uygun bir seçimdir. Bu tercih, Hürjet'in uluslararası pazarlar için cazip bir seçenek olmasını sağlayarak Türkiye'nin savunma sanayi hedeflerine de katkı sunacaktır.

Hürjet için esasında rahatlıkla Rus rd33 motoru alternatif olarak kullanılabilir. Ama s400 aldık kafamıza caatsa yedik, başımızı derde sokmayalım diye düşünüyor olabilirler.

Selamlar,

Hürjet için farklı bir pakta ait olan motor seçimi bu saaten sonra sadece teknik gereklilikler değil, aynı zamanda stratejik ve diplomatik faktörler açısından da kritik bir karardır. Rus yapımı RD-33 motorunun bir alternatif olarak düşündüğümüzde geçmişte MiG-29 gibi uçaklarda başarılı bir şekilde kullanılmış olmasına rağmen birçok açıdan yetersiz kalmakta. RD-33 eski bir teknolojiye dayanmaktadır ve modern bir jet eğitimi uçağının gereksinimlerini karşılamakta ciddi zorlanabilir. Yüksek yakıt tüketimi, bakım zorlukları ve NATO sistemleriyle entegrasyon problemleri bu motorun kullanımını sınırlayan önemli faktörlerden sadece bir kaçı. Ayrıca Rusya ile yapılacak böylesine önemli bir projeye göre  motor anlaşması CAATSA gibi yaptırım risklerini tekrar gündeme getirebilir ve ülkemizin NATO içindeki pozisyonunu zora sokabilir.

Bu noktada, Hürjet için tercih edilen General Electric F404 motoru teknik açıdan RD-33'e göre çok daha modern ve uygun bir seçenektir. F404 motoru F/A-18 Hornet, T-50 Golden Eagle gibi birçok modern uçakta kendini kanıtlamış, yüksek güvenilirliğe sahip bir motor.Performans açısından değerlendirdiğimizde F404 motoru yüksek itki gücü, düşük yakıt tüketimi ve bakım kolaylığı sunduğundan ötürü tercih edilmiştir. Bununla birlikte, NATO ve Batı standartlarına tam uyum sağlamasının yanında ülkemizde bu motor ailesine olan aşinalıktan ötürü Hürjet'in mevcut altyapısı ile sorunsuz bir şekilde çalışabilmekte.

F404 motorunun bir diğer önemli avantajı Hürjet'in ihraacatında motor konusunda geniş bir kullanıcı tabanına sahip olması ve motorun üretiminin küresel lojistik ağının iyi bir şekilde oturmuş olmasıdır. Bu sayede girilen ihalelerde sınıfının yeterliliklerine göre motor noktasında yedek parça tedariki ve bakım desteği konusunda uzun vadeli bir güvence sağlanabilir. Ayrıca, F404 motorunun düşük emisyon ve düşük radar izi özellikleri Hürjet'in modern bir eğitim uçağı ve hafif saldırı platformu olarak operasyonel kabiliyetlerini artırır.

Sonuç olarak RD-33 motoru kısa vadede bir seçenek olarak kısmen görülebilir, ancak hem teknik hem de stratejik açıdan Hürjet'in ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktır. F404 motoru ise modern teknolojisi, NATO standartlarına uyumu ve operasyonel avantajlarıyla Hürjet için çok daha uygun bir seçimdir. Bu tercih, Hürjet'in uluslararası pazarlar için cazip bir seçenek olmasını sağlayarak Türkiye'nin savunma sanayi hedeflerine de katkı sunacaktır.

Çoğu söylediğiniz doğruda, suya düşen yılana sarılır hesabı, başka seçenek kalmayınca Rus motoru da bir çıkış yolu olabilir.
Ama Rus motorundan önce, eğer F404'lerde kapı yüzümüze kapanırsa, geliştirme parasını öder, tekli kullanıma uygun bir EJ200 motorunu alacağımız EF2000 paketinin arkasına ekleyebiliriz.
90 adet Typhoon için, 100+ adette Hürjet için dersek; ~200 adet motoru Kale/RR'ye burada ürettirmek en hesaplı yol olur.

Sayın TRMKurt siz olayı biraz yanlış anladınız. Çoğumuz sizin uzun bir yazıyla ifade ettiğiniz gerekçelerle zaten F-404 motorunun kalitesine hakkını veriyor...

Kimse F-404 yerine rd33 vs kullansın Hürjet demiyor ki...

Burada sorun ; ortada F-404 motorunun olmaması ve ABD'nin verip vermeyeceğini belli olmaması.Kimse Hurjet için F-404 verilirse Rd33 veya başka bir motor olsun demiyor ki...

Forumdaki arkadaşlar " Hürjet trainer uçak ABD F-404 için sorun çıkarmaz" diyor ama ben F-404/F-110 motor işinin olmayacağını düşünüyorum... Büyük bir koz almazsa ABD bu motorları vermez...

Sayın Yaşar sizin dediğiniz gibi Eurofighter alımının arkasına Hürjet için  EJ-200 eklersek ki - o da zor - tadından yenmez.

General Electric F404 motoru teknik açıdan RD-33'e göre çok daha modern ve uygun bir seçenektir.

Bu dediğinize katılmak mümkün değil. RD-33 iyi motor olmadığını bizzat kendim söyledim ama bu demek değildir ki F404 iyi motordur. İkisi de eski katır, her ikisinin de tarihi 1960'ların sonuna dayanıyor. Hiç öyle dışarıya az termal ısıl yayma gibi özellikleri de yok.

Ayrıca yeni modeli FADEC'li tütanyum alışımdan bolca kullanılan RD-33 karşısında F404 hiç bir üstünlüğü yoktur. Her iki motorun da ömürleri 4000 saat. 
- İtme-ağırlık oranı(thrust to weight ratio), motorun kendi ağırlığına göre güç üretmesi bakımından RD-33 daha iyi.
- Yakıt konusunda F404 seyir halinde iken daha fazla yakıt harcıyor ama artyakıcı ile daha tasarrufludur.
- RD-33 20kg ağır olduğu için biraz daha fazla güç üretiyor.
= FADEC tüm aksamları ve yakıt sistemi elektronik kontrol olduğu için eskisi gibi duman fışkıran motor da yok artık.
- 4.nesil jet için veya tek motorlu super light dediğimiz hafif eğitim saldırı jetleri için tek motorlusu da olur.

Her ikisi de eşek, F100/F110 veya AL serisi gibi at değil.

Motor konusunda birçok kişi, motorun ilk yapıldığı tarihe bakıp yanılgıya düşüyor.
Jet motoru ilk olarak 1943 yılında seri üretim bir uçağı uçurduğundan beri çok farklı evrimlerden geçmiştir. 1960'larda ilk turbofanların uçmasıyla birlikte, jet motorları yeni bir evreye girmişlerdir.
Esas olarak, 1960'larda yapılan bir turbofan motorla bugünkü turbofanın bir farkı yoktur. Hepsinde LP ve HP kompresör, yanma odası, LP ve HP türbin kademeleri vardır.

Kullandıkları malzemeler geliştikçe motorlar daha güçlü hale gelmeye başlamışlardır.
8000lbf kuru itki veren f404 motoru, bugün 11000lbf/18000lbf kuru/yaş itki vermekte, hatta motorun hiç bir ebadı değiştirilmeden, giriş fanının çapı büyülterek 13000lbf/23000lbf kuru/yaş itki alınan f414modeli yapılmıştır.

Aynı şekilde f110 motorunun çıkış noktası olan ve f14 tomcatte kullanılan 23000lbf yaş itkili ilk halinden, f16V60 uçağını uçuran 32000lbf yaş itkili son haline gelmiştir. 1970'lerde yapılan ve F14'leri uçuran ilk motoruyla, F16V60 uçağını uçuran f110GE132 motoru arasında malzeme açısından çok farklılıklar vardır.

Aynı durum Ruslarda'da mevcuttur. AL31 serisi ve AL41 serisi motorların hepsi aynı kompresör, yanma odası ve türbin yapısına sahiptirler. AL51 motoru kompresör kademesinde farklılık göstermesine rağmen, esas olarak AL41 serisi motorlardan türetilmiş bir motordur.

Kullanılan malzemelerin ebatları, geometrileri, devirleri vs ile oynayarak motorlardan çok farklı verim alınıp yeni uçaklara takılmaktadırlar. Motorun ilk versiyonu 50 yaşında olabilir ama son versiyonu, son yapılan uçağa takılıyorsa, o motor eski teknoloji olamaz.

Evet Türbofan motoru 60 yıl önce keşfedilmiş bir teknolojidir. Ama KAAN'ı uçuran f110ge129E motoru eski teknoloji ürünü değildir.
Teker, 6000-6500 yıllık bir buluş diye, F-1 arabalarında kullanılan Pirelli tekerini eski teknoloji ürünü yapmaz.

General Electric F404 motoru teknik açıdan RD-33'e göre çok daha modern ve uygun bir seçenektir.

Bu dediğinize katılmak mümkün değil. RD-33 iyi motor olmadığını bizzat kendim söyledim ama bu demek değildir ki F404 iyi motordur. İkisi de eski katır, her ikisinin de tarihi 1960'ların sonuna dayanıyor. Hiç öyle dışarıya az termal ısıl yayma gibi özellikleri de yok.

Ayrıca yeni modeli FADEC'li tütanyum alışımdan bolca kullanılan RD-33 karşısında F404 hiç bir üstünlüğü yoktur. Her iki motorun da ömürleri 4000 saat. 
- İtme-ağırlık oranı(thrust to weight ratio), motorun kendi ağırlığına göre güç üretmesi bakımından RD-33 daha iyi.
- Yakıt konusunda F404 seyir halinde iken daha fazla yakıt harcıyor ama artyakıcı ile daha tasarrufludur.
- RD-33 20kg ağır olduğu için biraz daha fazla güç üretiyor.
= FADEC tüm aksamları ve yakıt sistemi elektronik kontrol olduğu için eskisi gibi duman fışkıran motor da yok artık.
- 4.nesil jet için veya tek motorlu super light dediğimiz hafif eğitim saldırı jetleri için tek motorlusu da olur.

Her ikisi de eşek, F100/F110 veya AL serisi gibi at değil.

Ruslar neden rd33'lü tek motorlu bir eğitim-hafif saldırı jeti üretmiyor...
YAK-130'da 2 ivchenko motoru kullanıyor?
Rusların Hürjet klasmanında tek motorlu eğitim-hafif saldırı jeti var mı?

General Electric F404 motoru teknik açıdan RD-33'e göre çok daha modern ve uygun bir seçenektir.

Bu dediğinize katılmak mümkün değil. RD-33 iyi motor olmadığını bizzat kendim söyledim ama bu demek değildir ki F404 iyi motordur. İkisi de eski katır, her ikisinin de tarihi 1960'ların sonuna dayanıyor. Hiç öyle dışarıya az termal ısıl yayma gibi özellikleri de yok.

Ayrıca yeni modeli FADEC'li tütanyum alışımdan bolca kullanılan RD-33 karşısında F404 hiç bir üstünlüğü yoktur. Her iki motorun da ömürleri 4000 saat. 
- İtme-ağırlık oranı(thrust to weight ratio), motorun kendi ağırlığına göre güç üretmesi bakımından RD-33 daha iyi.
- Yakıt konusunda F404 seyir halinde iken daha fazla yakıt harcıyor ama artyakıcı ile daha tasarrufludur.
- RD-33 20kg ağır olduğu için biraz daha fazla güç üretiyor.
= FADEC tüm aksamları ve yakıt sistemi elektronik kontrol olduğu için eskisi gibi duman fışkıran motor da yok artık.
- 4.nesil jet için veya tek motorlu super light dediğimiz hafif eğitim saldırı jetleri için tek motorlusu da olur.

Her ikisi de eşek, F100/F110 veya AL serisi gibi at değil.

Selamlar,

F404 ve RD-33 motorlarının ikisinin de tarihi tasarım olarak 1970'lere dayanmaktadır evet bu doğru. Ancak, her iki motorun da modernize edilmiş versiyonları bulunmaktadır ve bu versiyonlar arasında önemli farklılıklar vardır. RD-33'ün yeni nesil varyantlarında bazı iyileştirmeler yapılmış olsa da, F404'ün modernizasyonu ve güvenilirliği onu özellikle Batı standartlarına uyumlu sistemlerde daha uygun kılmaktadır.

Bunlardan bahsetmek gerekir ise;

• RD-33'ün yeni modelleri FADEC (Full Authority Digital Engine Control) sistemini entegre etmiş olsa da, bu teknoloji F404'te uzun yıllardır kullanılmaktadır ve daha olgun bir sistem olarak kendini küresel çapta kanıtlamıştır. F404'ün FADEC entegrasyonu, motorun daha hassas bir şekilde kontrol edilmesine, yakıt tüketiminin optimize edilmesine ve genel performansın artırılmasına imkan sağlar. FADEC teknolojisinin daha uzun süre Batı motorlarında uygulanması, bu sistemlerin sahada RD-33 den daha güvenilir olduğunu bizlere göstermektedir.

• RD-33'ün itki-ağırlık oranına baktığımızda pratikte olmasada kağıt üzerinde teorik olarak F404'ten bir miktar daha iyi olabilir ancak bu fark operasyonel etkinlik açısından belirleyici asla değildir. Çünkü itki-ağırlık oranı tek başına yeterli bir kıstas asla olmamıştır. Motorun yakıt verimliliği, bakım kolaylığı, güvenilirliği ve sıcaklık toleransları da bu performans metrikleri açısından önemlidir. F404 motoru ise bu kriterlerde RD-33'ten daha üstün performans göstermektedir. Ayrıca, daha hafif bir tasarımı olması, özellikle eğitim uçaklarında fayda sağlar.

• F404 motoru verimlilik açısından RD-33 e göre artyakıcı ile daha verimli bir motordur.Bu da modern savaş ve eğitim görevlerinde büyük bir avantajdır. Eğitim jetleri için seyir durumundaki yakıt tüketiminden ziyade, ani hızlanma ve yüksek hız gereksinimlerinde sağladığı yakıt tasarrufu önem taşımaktadır. RD-33'ün bu alandaki eksiklikleri operasyonel maliyetlerde ciddi fark yarattığını kullanıldığı Rus uçaklarında görmekteyiz.

• Bakım ve lojistik destek konusunda RD-33'ün modern versiyonları eskisine göre daha az bakım gerektiriyor olabilir buna katılıyorum ancak bu motorun genel olarak daha sık bakım gereksinimi olduğu ve Batı motorlarına kıyasla parça tedarikinde sorunlar yaşanabileceği bilinmektedir. F404 motoru ise hem daha uzun süre sahada test edilmiştir hem de dünya çapında yaygın bir kullanıcı ağına sahiptir. Bu özelliği sayesinde yedek parça tedarikinde kolaylık ve maliyet avantajı sağlar.

• RD-33'te duman ve Isıl imzada iyileştirmeler yapıldığı doğru ancak bu RD-33'ün hala daha fazla ısıl imza yaydığı gerçeğini değiştirmez. F404 motoru özellikle düşük radar izi ve ısıl iz gereksinimleri için optimize edilmiş bir motordur. Eğitim jetleri ve hafif saldırı uçaklarında bu, düşman radarlarından kaçınma kabiliyeti açısından önemli bir fark yaratır.

Neticede  RD-33 genel baktığımızda bazı açılardan avantajlı görünse de, F404 motorunun yakıt verimliliği, bakım kolaylığı, ısıl iz kontrolü ve entegre sistemlerle uyumluluğu gibi avantajları, Hürjet gibi modern ve NATO standartlarına uygun bir uçak için onu daha uygun bir seçenek haline getirmektedir. F404 motoru ve RD-33'ü aynı kategoriye koyulması modernizasyon süreçlerini ve operasyonel ihtiyaçları yeterince dikkate alınmadan yapılan bir değerlendirme olarak görmekteyim.

Sayın TRMKurt siz olayı biraz yanlış anladınız. Çoğumuz sizin uzun bir yazıyla ifade ettiğiniz gerekçelerle zaten F-404 motorunun kalitesine hakkını veriyor...

Kimse F-404 yerine rd33 vs kullansın Hürjet demiyor ki...

Burada sorun ; ortada F-404 motorunun olmaması ve ABD'nin verip vermeyeceğini belli olmaması.Kimse Hurjet için F-404 verilirse Rd33 veya başka bir motor olsun demiyor ki...

Forumdaki arkadaşlar " Hürjet trainer uçak ABD F-404 için sorun çıkarmaz" diyor ama ben F-404/F-110 motor işinin olmayacağını düşünüyorum... Büyük bir koz almazsa ABD bu motorları vermez...

Sayın Yaşar sizin dediğiniz gibi Eurofighter alımının arkasına Hürjet için  EJ-200 eklersek ki - o da zor - tadından yenmez.

Selamlar,

Hürjet öncelikli olarak bir eğitim ve hafif saldırı uçağı tanımında geliştirildiğinden ötürü ABD genellikle bu tür platformlarda kullanılacak motorların ihracatına ciddi sınırlamalar getirmez. Hürjet in F404 motoruyla donatılması herhangi bir stratejik üstünlük sağlamaz, bu nedenle ABD'nin motor ihracatını engellemesi için güçlü bir gerekçesi olduğunu düşünmüyorum.

Diğer alternatif olan EJ200 motoru Eurofighter Typhoon uçaklarında kullanılan bir motordur ve çok daha güçlü bir itki kapasitesine sahiptir. Ancak Hürjet'in tasarımı bu kadar güçlü bir motor için optimize edilmemiştir. EJ200 gibi bir motoru Hürjet'e entegre etmek ciddi bir yeniden tasarım gerektirir ve bu projenin maliyetini ve süresini önemli ölçüde artırır.

Bu nedenle Hürjet için EJ200 seçeneği teknik olarak çekici olsa da, uygulamada hem maliyet hem de zaman açısından rasyonel bir seçenek değildir.

ABDnin F404 motorunu temin etmemesi ihtimaline karşı  TUSAŞ ve TEI gibi yerli şirketler aracılığıyla motor geliştirme çabaları hız kazanmıştır. Ancak tamamen yerli bir motor geliştirilene kadar Hürjet gibi bir projede F404'ten vazgeçilmesi maliyet ve zaman kaybına yol açağını düşünüyorum. Ayrıca konuda konuştuğumuz gibi RD-33 gibi alternatifler NATO uyumluluğu ve entegrasyon zorlukları nedeniyle gerçek bir alternatif olarak görülemez.