HÜRJET Jet Eğitim Uçağı Projesi

Biraz bilmeden uyduracağım peşinen şöyleyim ama hissiyatımca yakaladığım bir şey var. Bu Çin Rusya bile yapamıyor klişesi bana biraz hani biz deriz ya Türkiye nin eğitim yaşı ortalaması 4. sınıf diye kırk yıldır bu 4. sınıf beşinci sınıf olmadı bir türlü ona benzetiyorum. Çin Rusya motor yapamadığına emin miyiz bunca uçan uçak varken. Eskiden soğuk savaşta Sovyet motorları ömürleri kısaydı filan anladık da bunlar değişmiyor mu. Çin zaten yeni yeni bu işlere başladı sayılır bir türlü yapamıyorlar ne kadar bilerek söylüyoruz. Sanki bana 30 yıllardır ağızdan ağıza dolaşan klişelerin terk edilmeyişi gibi geliyor bu Çin Rusya bile yapamıyor iddiası. Ben motor dünyasını takip etmeden içimdeki kaba gözlemle bunu soruyorum. Kendi yolcu uçağına kendi motorunu yapan Çin e o bile yapamıyor bana inandırıcı gelmiyor.

Bunu niye böyle mesele ettim çünkü gerçekten de eğer Rusya Çin bu motoru yapamıyorsa argüman doğrudur bizde yapacağız dememiz akla uygun gelmemeli. Ama bu iddialar bir şehir efsanesi ise bu iki ülke gayet yeterli tatmin edici motorları yapıyorlarsa bizim içinde Türkler uğraşsa da yapamaz çıkarımının bir dayanağı kalmaz. Çin in bir türlü yapamadığı motoru yapmaya soyunmak iddiada bulunmak gerçekten çok moral bozucu. Bu adamların ne çok parayı kaynağı insan gücünü bilimi bu işe seferber ettiklerini tahmin edebiliyoruz buna rağmen bir türlü olamıyorsa bende kendime pay çıkarırız maalesef ama bu bir şehir efsanesi ise o zaman çalışalım yaparız derim

RR görüşmelerinde bir gelişme var mı?
Bıktık usandık vallahi....

Arkadaş bu stratejik bir antlaşma , öyle SSB heyeti ile RR yetkilileri arasında yapılacak görüşmelerle bu iş olmazzzzz...
Tayyip gidip İngiltere başbakanıyla görüşecek, karşılıklı tavizler verilecek OK alıp dönecek...Ingilizlerin de bizden isteyeceği birşeyler vardır mutlaka...Oyalarsa da hadi eyvallah deyip başka bir yola gireceğiz...

Ne bu yahu yıllardır görüşme görüşme görüşme

TS1400  ilk 2018 yılında çalıştırılmış,  şu an 2022  yılındayız,  yani dört yıldır testler devam ediyor.
bunu baz alacak olursak,  TF6000  motoru ilk 2023'te çalıştırılacak,  üzerine 4  yıl eklediğimizde  zaten 2027 gibi bir takvim çıkıyor.
tabi burada TS1400  motorununu  baz alırken  2022'den 2018'i  çıkarttık;  ama unutmamak gerekir ki,  TS1400  şu an üretime hazır değil,  bu da demek oluyor ki,  TF6000  için 2027  biraz iyimser bir tahmin oluyor.

TF6000'den  6 kat daha çok güç üretecek bir  motor gerekiyor bize.
MMU için dışarıdan teknik destek almadan  yerli motor  yaparız,  yaparız da,  ne zaman yaparız?

Selamlar,

Forumda yeniyim ancak  uzun süredir tartışmalarınızı ve fikirlerinizi zevkle takip ediyorum. Hürjet, Türk Havacılık Endüstrisinin kabiliyetleri açısından önemli bir kilometre taşı gibi duruyor. Ve birçok arkadaş ABD'ye olan motor bağımlılığından kurtulmak için 2 adet TF-6000 turbofan motorunu bulunduran bir Hürjet konfigürasyonu olabilleceğini dile getiriyor. Ancak halihazırda Hürjet'in kullanacağı GE F404 motoruna baktığımda 89 cm motor çapına ve 391 cm uzunluğa sahip olduğu  yazıyor. TF-6000 motorunun ise 86 cm çapa ve 225 cm uzunluğa sahip olduğu TEİ tarafından açıklanmış. 2 TF-6000 konfigürasyonuna sahip bir Hürjet bu değerler ile şu anki uçağın kinematik kabiliyetlerine sahip olamayacak gibi duruyor. Ve bu değişiklik İsmail Demir'in de aktardığı gibi sıfırdan Hürjet yapmak demek. 2 adet TF-6000 kullanmaktansa bu motor üzerinde değişiklikler yaparak daha güçlü değerlere sahip bir varyant çıkarmak mümkün müdür? Örneğin fan ve kompresör kısmına yeni katmanlar eklemek gibi vs. Eğer çapta 30 cm büyüme ile MMU motoru oluyorsa 10 cm büyüme ile Hürjet motoru elde edilemez mi? Bunları şu ikilemi düşünerek soruyorum. Sıfırdan Hürjet yapmak mı yoksa yeni bir TF-6000 konfigürasyonu çıkarmak mı daha kısa zamanda yapılır?

Tabiki tüm bu akıl yürütmeleri havacılık alanında ihtisas yapmamış birisi olarak kuruyorum.

Öğrenme eğrisi diye birşey var..

Belli bir noktadan sonra ivme kazanacaktır..

Yapilacak her motor 10 sene surmeyecektir..doğru planlanır ve yönetilir, iş ehline verilir ve kaynak aktarilirsa bir yerden sonra kopup gideceğiz..

Ama o noktaya gelmemiz 2030larin ortasını bulur..o vakte kadar bir yerlerden icabinda cebren ve hile ile teknoloji ve/veya platform almamız lazım...onun içinde biraz taviz verilecek başka çare yok..

Sn Gökbörü doğru noktaya parmak bastı. TS-1400 bu sene sonunda ya da önümüzdeki sene başı Gökbey'i uçuracak. Demekki ateşlemeden sonra 4-5 sene içerisinde motor seri üretime hazır hale gelmiş olacak. TF6000'de bu süre en az bir yıl kısalır. Zaten Gökbey sivil havacılık testlerine tabi olduğu için daha uzun sürüyor testleri.

Sn Keenan,
Önce hoşgelmişsiniz.
Zaten onun için "keşke" çift motorlu tasarlansaydı dedim. Bu saatten sonra çift motor demek yeni bir tasarım demek.
TF6000 motorunu az bir uzatarak gücü arttırılabilir. F404'le aralarındaki ana fark, LP ve  HP Kompresör bölümleri birer kademe eksik. Boyunun daha kısa olması; f404 de art yakıcı var. Bu, yaklaşık 1 metre  fark yaratır. TF-6000'de art yakıcı ile 325cm boya ulaşır. Yapısal olarak ebadına göre çok yüksek itki verecek bir türbofan aslında.

Sn Korsan 2,
Tf-6000'den altı kat değil, 4 kat daha fazla itki veren bir motor f22'yi uçurur. TF-6000 motoru, 6000lbf Sınıfı. MMU 'yu uçuracak motorda 24000lbf olacak. (Bunlar art yakıcısız yani askeri itkiler. Unutmayın!).

Sn re,
Bir defa Rusya uğraşıyor yapamadı lafı dediğiniz gibi biraz yanlış.
Motorun en hassas bölümü HP (yüksek basınç) türbin kanadı bölümü. Buraya yanma odasından gelen havanın ısısı çok yüksek. Normal süper alaşımlar buna dayanamıyor ve eriyor. Onun için özel bir döküm sistemiyle katmer katmer kristalleşmiş nikel süper alaşım dökümü ile türbin kanadı dökülüyor. Ruslar, Çin ve Ukrayna bu sistemi kullanıyor. Ancak büyük motorlardaki büyük türbin kanatları yüksek hız ve ısı altındayken bu katmerler birbiri üzerinden kayıp deforme oluyor ve motor arızalanıyor. Onun için bu ülkelerin yaptığı motorların ömrü de kısa oluyor.
RR, GE ve P&W ve Safran ise bu katmerli kristal tabakaları ayrı bir sistemle dökerek tek bir kristal hale getiriyorlar. Bunların ömürleri daha uzun oluyor.
Þimdi Ruslar, AL-41'in İzdeliye-30 modelinde bu sistemi oturtmaya uğraşıyorlar. Ayrıca bu motor da değişken by-pass sistemi de var. Onun için motor hala tam oturmuş değil.
Rusların diğer motorları ise yukarıdaki farklılıktan ötürü batılı motorlardan %40-50 kadar daha kısa ömürlü. 
Çinliler de aynı durumdalar. GE motorları 9-10000saat çalışırken Rus motorları 4-5000 saat çalışıyor. Çin evvelki seneye kadar WS-10 motorunda 500saati geçemiyordu. Son yazdıklarına göre 1000saati geçmişler. Yani yavaş yavaş ara kapanıyor bu cins motorlarda.

Þaka gibi ama Çinlilerin en büyük başarısı açık denizde destroyerlerine yedek güç türbini yetiştirme ve monte hızlarıymış.

Biraz bilmeden uyduracağım peşinen şöyleyim ama hissiyatımca yakaladığım bir şey var. Bu Çin Rusya bile yapamıyor klişesi bana biraz hani biz deriz ya Türkiye nin eğitim yaşı ortalaması 4. sınıf diye kırk yıldır bu 4. sınıf beşinci sınıf olmadı bir türlü ona benzetiyorum. Çin Rusya motor yapamadığına emin miyiz bunca uçan uçak varken. Eskiden soğuk savaşta Sovyet motorları ömürleri kısaydı filan anladık da bunlar değişmiyor mu. Çin zaten yeni yeni bu işlere başladı sayılır bir türlü yapamıyorlar ne kadar bilerek söylüyoruz. Sanki bana 30 yıllardır ağızdan ağıza dolaşan klişelerin terk edilmeyişi gibi geliyor bu Çin Rusya bile yapamıyor iddiası. Ben motor dünyasını takip etmeden içimdeki kaba gözlemle bunu soruyorum. Kendi yolcu uçağına kendi motorunu yapan Çin e o bile yapamıyor bana inandırıcı gelmiyor.

Bunu niye böyle mesele ettim çünkü gerçekten de eğer Rusya Çin bu motoru yapamıyorsa argüman doğrudur bizde yapacağız dememiz akla uygun gelmemeli. Ama bu iddialar bir şehir efsanesi ise bu iki ülke gayet yeterli tatmin edici motorları yapıyorlarsa bizim içinde Türkler uğraşsa da yapamaz çıkarımının bir dayanağı kalmaz. Çin in bir türlü yapamadığı motoru yapmaya soyunmak iddiada bulunmak gerçekten çok moral bozucu. Bu adamların ne çok parayı kaynağı insan gücünü bilimi bu işe seferber ettiklerini tahmin edebiliyoruz buna rağmen bir türlü olamıyorsa bende kendime pay çıkarırız maalesef ama bu bir şehir efsanesi ise o zaman çalışalım yaparız derim

Rusya ve Çin yapamıyor değil, düşük kaliteli yapıyorlar.

Amerikan uçak motorları gibi uzun ömürlü, sağlam ve düşük yakıt tüketimi olan motorlar yapamıyorlar.

Tıpkı Alman tank motorları gibi, uzun ömürlü, sağlam ve düşük yakıt tüketimi olan tank motoru yapamıyorlar.

Biz Rus ve Çin uçak motorları gibisini yapabiliriz, hatta daha iyisini de yapabiliriz TEİ/GE sayesinde. Bizim dediğimiz uzun ömürlü, dayanıklı ve düşük yakıt tüketimi yapabilir miyiz?

TF-6000 işini becerebilirsek olur bu iş...

Sayın Yaşar'ın dediği gibi TF-6000'in F-404'den farkı 1'er kademe LP ve HP eksik olması.
Eğer TF-6000'in HP (yüksek basınç) türbin kanadı dayanıklı çıkarsa , bu kanatçık üretim kalitemiz GE,RR seviyesinde olursa olmuş demektir bu iş...Sonra çapı büyüt , kademe-sıkıştırma oranını artır...Önümüz açık...

TS-1400 türbinleri turbofan motor türbin kanatçıkları kadar ısı dayanımı gerektirmiyor onun için esas kritik eşik TF-6000....

TF-6000 işini becerebilirsek olur bu iş...

Sayın Yaşar'ın dediği gibi TF-6000'in F-404'den farkı 1'er kademe LP ve HP eksik olması.
Eğer TF-6000'in HP (yüksek basınç) türbin kanadı dayanıklı çıkarsa , bu kanatçık üretim kalitemiz GE,RR seviyesinde olursa olmuş demektir bu iş...Sonra çapı büyüt , kademe-sıkıştırma oranını artır...Önümüz açık...

TS-1400 türbinleri turbofan motor türbin kanatçıkları kadar ısı dayanımı gerektirmiyor onun için esas kritik eşik TF-6000....

+1
Aynen