KAAN 5. Nesil Savaş Uçağı Projesi

Keşke ihaleyi klasik teklif değil de yarışma usulü yapsak.  Rekabet ve birbirinin alternatifi olur. İhale sonunda bir değil iki seçenek olur ve iyisini seçersiniz. Biri ihaleyi alıp da taahhüdü yerine getiremedim derse süreç başa dönüyor çünkü. Amerika ve Rusya yıllardır bunu yapıyor uçak bazında ama bizde olabilir mi bilemiyorum. KİK buna müsait mi? Þirketler yanaşır mı?

Yarışma usulü için gereken para SSB'de ve şirketlerde yok. Mecburen ürünler değil, fikirler yarışacak.

Trmotor adlı şirket,  kendisini tasarım ve geliştirme  firması olarak tanımlamış,  adamların  üretimle ilgili bir iddiası  olmayabileceği niye hiç kimsenin aklına gelemiyor?
motorun Tübitak'ı gibi düşünmek gerek.

bu bir seferberlik,  motor alanında çalışan herkes katılacak üretim kervanına,  çok muhtemeldir ki, üretimin arslan payı da TEİ'nin olacak.
belki belirtilen itki değerlerinin altında  kalacak,  belki ömrü  az daha kısa olacak, belki  takvimde sarkma olacak;  ama nihayetinde olacak.
tüm vitrin projelerimiz böyle oldu;  ama oldu,  oluyor.

Anka Batman'da düştüğünde de karamsarlık vardı, Hisar takvimi ötelendiğinde de;  ama şimdi Anka ihracatını konuşuyoruz,  Hisar-u  füzesinin atış videosunu izliyoruz.
böyle olmayaydı iyiydi;  ama demek biz böyle iş tutuyoruz.

ha,  motor konusunda da,  piyasada dolaşan değerlerin esnekliği de vardır muhakkak.
ben öyle  son teknoloji bir motor hedeflendiğini de,  bunun talep edildiğini de hiç zannetmiyorum bu ortamda.

bizim uçak,  motor yönünden dördüncü nesil,  yazılım yönünden beşinci nesil,  donanım yönünden ise başta 4+  ve 2035 sonrası 5+  nesil olacaktır.
uçağın bu kadar kocaman olmasının tek nedeni  silah doldurmak olmasa gerek,  gelişen sensör teknolojileri  düşünülerek,  olabildiğince  yer istenmiş bu uçakta.

mantıklı,  kırk yıl boyunca kullanacağımız uçağın  üzerinde yeni teknolojilerin ve donanımların eklenmesi için  alan gerek.

Sayın Yaşar ; değişken by-pass teknolojili motoru bu üç şirket (TEİ,Kale,Trmotor) birleşse yine de yapamaz... Bu iş bize 5 beden büyük gelir....

5.nesil motor işi de 2 beden büyük gelir...

Ben MMU için geliştirilecek motorumuzun ; mevcut F-110 motor mimarisine sahip , biraz daha yakıt tasarruflu , 30.000 Ibf gücünde , 8000 saat ömürlü (General Electric F110 turbofan için MTBO 2,000 saat; toplam hizmet ömrü de 8,000 saat) bir motor olmasını bekliyorum...

NOT: Bu motoru yapmayı başarabilirlerse bu mühendislerimizin isimleri de birer üniversiteye verilsin , ölümsüzleştirilsin...

Sn Serkan1976
O kadar da kötümser olmayın. Değişken by-pass motor teknolojisi zor da olsa yapılamayacak bir şey değil. RR, GE gibi firmalar 6ıncı nesil uçaklar için bu motorları geliştiriyorlar.
Aslında bu teknoloji 1964'lere dayanıyor. Patenti 1964 yılına ait.
Quote:
VARIABLE BYPASS TURBOFAN ENGINE Filed July 1, 1964 .rysrsn F051. lzv
Ma i
United States Patent 3,514,952 VARIABLE BYPASS TURBOFAN ENGINE Howard E. Schumacher and Jack Richens, Dayton, and
Marvin F. Schmidt, Xenia, Ohio, assignors to the United States of America as represented by the Secretary of the Air Force Filed July 1, 1964, Ser. No. 380,121 Int. Cl. F02h 7/06 U.S. Cl. 60-225 1 Claim The invention described herein may be manufactured and used by or for the United States Government for governmental purposes without payment to us of any royalty thereon.
Unquote.

https://patents.google.com/patent/US3514952A/en

Ruslar izdeliye 30 motorunda bu sistemi uyguluyorlar.

https://www.defenceturk.net/degisken-bypass-oranli-jet-motorlari-6-nesil-turbofan-motorlar

" .... Değişken bypass oranlı jet motor ilk konsept motorun geliştirilmesinin tüm maliyetinin 1 milyar $ olduğu ve tüm program maliyetinin ise yaklaşık 100 milyar $ olduğu belirtilmektedir..... "

Sayın Yaşar , bu geliştirme maliyetleri 100 yıldır binlerce tür motor üreten ABD için geçerli bir maliyet... Bizim gibi hayatında uçabilen bir turbojet-turbofan motor yapmamış bir ülke bunun 10 katı maliyete katlanmak zorunda... Bu maliyeti biz asla karşılayamayız...

https://www.defenceturk.net/degisken-bypass-oranli-jet-motorlari-6-nesil-turbofan-motorlar

" .... Değişken bypass oranlı jet motor ilk konsept motorun geliştirilmesinin tüm maliyetinin 1 milyar $ olduğu ve tüm program maliyetinin ise yaklaşık 100 milyar $ olduğu belirtilmektedir..... "

Sayın Yaşar , bu geliştirme maliyetleri 100 yıldır binlerce tür motor üreten ABD için geçerli bir maliyet... Bizim gibi hayatında uçabilen bir turbojet-turbofan motor yapmamış bir ülke bunun 10 katı maliyete katlanmak zorunda... Bu maliyeti biz asla karşılayamayız...

Bu ölçekteki maliyetler bizim için çok yüksek olur. Ancak Rusya'nın böyle maliyetlerle izdeliye 30 motoru yaptığını zannetmiyorum. 100 milyar dolar uçuk bir rakam. Tempest için de böyle bir motor olacak. İngilizlerin bu paraları ödemeyeceğini biliyorum. RR'nin sitesindeki çizimlerden motorun değişken by-pass motor olduğu görülüyor. Motor dahil tüm Tempest proğramı için ayrılan bütçe 25 milyar sterlin.

https://eandt.theiet.org/content/articles/2021/07/tempest-the-stealthy-and-stress-free-future-fighter/
https://www.rolls-royce.com/products-and-services/defence/advanced-technology-defence/tempest.aspx

Sayın Yaşar ; siz MMU/TF-X Motoru Geliştirme Projesinden hangi özelliklerde bir motor çıkarmamızı bekliyorsunuz?

İbrahim sünnetçi: "MMU özgün motorunun toplam ağırlığı ise yaklaşık 2 ton olarak hesaplanmıştır. 5'inci nesil motor isterlerine uygun olarak tasarlanacak özgün turbofan motorda 'supercruise' ve 'stealth' özellikleri de olacak.MMU/TF-X Motorunun Türkiye'nin uzun yıllar parça üretimi, nihai montaj ve test faaliyetlerini yürüttüğü ve yakından bildiği F110 Motoru üzerinden geliştirilecek 5'inci nesil bir motor olmasını beklemekteyim."
itiş gücü de belirlendiğini ama kamuoyuna açıklanmadığını ama 36.000lb olacağını yazmış...

Sayın Yaşar ; siz MMU/TF-X Motoru Geliştirme Projesinden hangi özelliklerde bir motor çıkarmamızı bekliyorsunuz?

İbrahim sünnetçi: "MMU özgün motorunun toplam ağırlığı ise yaklaşık 2 ton olarak hesaplanmıştır. 5'inci nesil motor isterlerine uygun olarak tasarlanacak özgün turbofan motorda 'supercruise' ve 'stealth' özellikleri de olacak.MMU/TF-X Motorunun Türkiye'nin uzun yıllar parça üretimi, nihai montaj ve test faaliyetlerini yürüttüğü ve yakından bildiği F110 Motoru üzerinden geliştirilecek 5'inci nesil bir motor olmasını beklemekteyim."
itiş gücü de belirlendiğini ama kamuoyuna açıklanmadığını ama 36.000lb olacağını yazmış...

Sn serkan1976,
Sn İ Sünnetçi, biraz afaki yazmış. F110GE132 Motorunun geliştirmesini yapan GE firması, ellerindeki f110ge129 motorunu bazı geliştirmelerle 34000lbf (f110ge129EFE) itkiye kadar yükseltmişler. "Kavramsal" olarak bu motordan 36000lbf'e ulaşan itki miktarı alınabileceği hesaplanmış. GE'nin üzerinde çalıştığı EFE modeli ise 34000lbf lik.

https://www.researchgate.net/publication/245354688_F110GE132_Enhanced_Power_Through_Low-Risk_Derivative_Technology

http://www.fi-powerweb.com/Engine/General-Electric-F110.html

Motor supercruise yapmaz. Uçak supercruise yapar. Uçağın supercruise yapabilmesi için uçağın motorunun kuru itkisinin yeterli seviyede olması ve uçağın aerodinamik yapısının ve airframe tasarımının doğru yapılmış olması gerekir. TFX kadar büyük uçağı supercruise ile uçurmak için 2 adet f110ge129 motor kafi gelecektir. Ama tabii ki EFE modeli bu işi zorlanmadan ve daha yüksek supercruise hızında ve daha randımanlı olarak becerecektir. 5inci ve 6ıncı nesil uçaklarda büyük itkili motor kullanımı ihtiyacı, esas olarak bu uçakların üzerindeki Aesa radarların ve elektronik aksamın yüksek enerji ihtiyacını motorun işlevini etkilemeden sağlaması bakımından gereklidir. Tabii ek olarak ta supercruise açısından faydası da olacaktır.
Motorların uçağın "stealth" yapısına etkisi ise, uçağın hava alıklarının geometrisi ve nozüllerinin yapısıyla alakalıdır. Hava alıklarının içinde oluşan hava akımları, dikkatli tasarımı yapılmamışsa radar dalgalarını yansıtır ve uçağın görünmez yapısını bozabilir. Nozüller de ise ısıl görünmezlik önemlidir. Yok radar görünmezliğini de yapacağız derseniz; f22 deki gibi uçuk nozül maliyetleri çıkar önünüze.
Ben daha önce de yazdığım gibi, f110ge132/diğer adıyla f110ge129EFE motoru üzerinden geliştirilmiş ya da bunun benzeri 32-34000lbf Afterburner İtki sınıfında bir motor bekliyorum.
5inci nesil "stealth" bir uçak için ve bizim isterlerimize dönük olarak bunun yeterli olacağına inanıyorum.
TFX stealth yapıda olsa da bize asıl faydası, tam yüklü "beast" modda kullanıldığında olacak. Bu yüküyle de RCS değeri bir Typhoon ve bir Rafale kadar düşük olursa da çok işimizi görecektir.

Teşekkürler

https://www.defenceturk.net/degisken-bypass-oranli-jet-motorlari-6-nesil-turbofan-motorlar

" .... Değişken bypass oranlı jet motor ilk konsept motorun geliştirilmesinin tüm maliyetinin 1 milyar $ olduğu ve tüm program maliyetinin ise yaklaşık 100 milyar $ olduğu belirtilmektedir..... "

Sayın Yaşar , bu geliştirme maliyetleri 100 yıldır binlerce tür motor üreten ABD için geçerli bir maliyet... Bizim gibi hayatında uçabilen bir turbojet-turbofan motor yapmamış bir ülke bunun 10 katı maliyete katlanmak zorunda... Bu maliyeti biz asla karşılayamayız...

Ya hesap bilmiyorlar yada 100 milyar $ ne kadar olduğunu bilmiyorlar.
Arge maliyetlerinin asıl kalemi mühendis maaslaridir. Gelin birlikte hesaplaşalım.
İyi sınıf bir ge mühendisi ki kendisi motor geliştirmede tecrübeli olsun, yaklaşık 240.000 $ /yıl aldığını varsayalım ve motor geliştirmede 1000 mühendis çalıştığını ve 10 yılda isi tamamladıklarını varsayalım.
240.000 x 1000 x 10=2.400.000.000 $ tutar.hadi yuvarlayalim 3 milyar $.
Bu bir motorun 10 yılda gelistirme maliyetidir.10000 adet üretecek olsa ve birim fiyatı 10 milyon $ olsa 100 milyar $ rakamı bulunur ki bu rakam satış ve ürün bilanço rakamdır arge rakamı değil.motorun maliyeti 3 milyon olsa 450 motorda arge masrafı cikar ve kara geçersin.

Bizim için 3 milyar dolar geliştirme maliyeti bile çöl zor rakamlar....Bu ABD için geçerli bir rakam unutmayın.
Altyapısı oluşmuş, yüzbinlerce motor yapmış, bu seviyede bilgi-teknoloji sahibi mühendise sahip bir ülke....
Bize ilk yatırım daha fazla maliye yol açar...