KAAN 5. Nesil Savaş Uçağı Projesi

Bir şeyi merak ediyorum biz bu f110 motorunu komple yapıyormuşuz tei olarak olurda Amerika ambargo koyarsa bizde çok zorda kalırsak f110 motorunu sıfırdan kendimiz yapabilir miyiz (tabiki Amerikanın onayı olmadan yaptığımızı farzediyorum)

F110 motorunun aynısını izinsiz yapmak demek, GE ile ve ABD ile hatta belki tüm Batı dünyası ile ipleri koparmak demektir. Motoru biraz değiştirir ve yeni bir tasarım ve isimle üretip patentini alırsınız (TF6000 gibi); o zaman kimse birşey diyemez. Ama bu da uzun soluklu bir iş olur. Bize acil motor lazım.

Bu uçak dev bir uçak. Esaslı güç üretimine ihtiyacı var. Uçağın hakkını verecek motor F110 değil. F110 kuru itki olarak 16600lbf itki üretiyor. Bu uçağa 24000lbf ile 26000lbf arası kuru itki üreten motorlar lazım. Onun için art yakıcılı itki değeri 35000lbf olan motor yapacağız diyorlar SSB başkanı ve TEİ. (Kaba anlatımla 2.5 litre Mercedes arabaya 1.5litre Tofaş motoru takıyoruz biz şimdilik)

Bu tanıma uyan motorları üretmiş firmalar hangisi acaba? Hazır olarak alabileceklerimizden bahsediyorum.

Satürn AL41F-1S (izdeliye30) : Rus motoru Su-57 de ve Su-35'de kullanılıyor.
F119 (Pratt&Whitney) : ABD F22'nin motoru. Kimseye satılmıyor
F135 (Pratt & Whitney) : ABD F35'in motoru. Uçağı alan ülkeler dışında satışı yok.

Ayrıca aşağıdaki motorlar da uygun. Ama..........
GE XA100 motoru f35 için yeni geliştirildi. Variable by-pass sistemi ile çalışan bu motor bizim bir sonraki Block larda MMU için geliştirmemiz gereken bir motor.

GE/RR ortaklığı ile geliştirilen F136 motoru. Bu motor rafa kaldırılmıştı.

F-35 ve F-16 tecrübesi TUSAÞ için muhteşem bir nimet oldu. O projelerden elde edilen tecrübelerle MMU hayata geçti. O tecrübeler olmasa bizim için bu projeyi yapmamız çok daha zor ve uzun olurdu. Bunu kabul etmemek haksızlık olur. Öte yandan yine özel şirketlerimizin de bu tür uluslararası projelere parça üretmesi de muazzam bir tecrübe. Sonuçta bu tecrübeler MMU'nun ete kemiğe bürünmesine neden oldu.

Sn Temel Kotil bir kaç ay önce verdiği bir demeçte, Tusaş olarak F16 montajı ve imalatı ile edinilen tecrübeleri ve bilgi birikimini dağarcığımızda tutamadığımızdan yakınmıştı. F16 projesinde çalışan ekipleri ve onların bilgi birikimlerini elimizde tutamadığımızdan TFX projesinde neredeyse olaya sıfırdan başlama noktasından girdiğimizi söylüyordu.

Tabii aynen Sn Mahmut Akşit gibi bu büyük şirketlerin genel müdürleri olarak kendilerinin kıymetini tescil etmek istemeleri ile bağlamlı öz öğünme normal karşılanabilir. Ama Sn Temel Kotil'in de söylediklerinde belli oranda haklılık payı olabilir. Þu anda dahi yetişmiş kalifiye elemanı tutabilmede çekilen zorlukları biliyoruz.

Boeing firması gibi firmalara parça üretmek ve F35'in gövde üretiminde aktif rol almak Tusaş'a çok şey kazandırdı. Orası bir gerçek.

Doğrudur ama bu "kalite"yi f 16 üretimine borçluyuz yine bir şekilde. Tusaş bu şekilde kendini kanıtladı ve airbus boeing ve başka şirketlerle hala süren son teknoloji diyebileceğimiz parça üretimi anlaşmalarını yapabildi, f 35 programında yer aldı (artık olmasak da), mühendislik kalitesini eski mühendisleri kaybetse de diri tuttu ve endüstriyel organizasyon, iş etiği ve disiplininden tutun da süreç yönetimi,  risk yönetimi planlama vb birçok yönetimsel ve örgütsel konuda da yetenek ve gelenek, dolayısıyla da kurumsallaşma kazandı. Bunlar genelde işin görünmeyen ve istatistiğe dökülüp ölçülemeyen kısımlarıdır. Ama çok önemlidir. Bu tüm diğer başarılı firmalarımız için de geçerlidir.

Doğrudur ama bu "kalite"yi f 16 üretimine borçluyuz yine bir şekilde. Tusaş bu şekilde kendini kanıtladı ve airbus boeing ve başka şirketlerle hala süren son teknoloji diyebileceğimiz parça üretimi anlaşmalarını yapabildi, f 35 programında yer aldı (artık olmasak da), mühendislik kalitesini eski mühendisleri kaybetse de diri tuttu ve endüstriyel organizasyon, iş etiği ve disiplininden tutun da süreç yönetimi,  risk yönetimi planlama vb birçok yönetimsel ve örgütsel konuda da yetenek ve gelenek, dolayısıyla da kurumsallaşma kazandı. Bunlar genelde işin görünmeyen ve istatistiğe dökülüp ölçülemeyen kısımlarıdır. Ama çok önemlidir. Bu tüm diğer başarılı firmalarımız için de geçerlidir.

Emeklemeden yürüyemezsin, yürümeden kosamazsın. Zamaninda ilk düğmelerin doğru iliklenmesi önemlidir sektörlerde. Üretim, kalite, kurum kültürünün oluşturulması. Başka ülkeler de F-16, başka uçaklar ürettiler. Ama bizimkiler aşkl, sevgi ile bunları da kurumsal kültür ve disiplin altında yaşayarak yaptılar, bugünlere geldik. Emeği geçen herkese teşekkür borcumuz vardır.

ABD de İngiltere de bize motor vermeyecek ya da yapmayacak ... Önceden umudum olduğunu belirttiğim İngiliz RR'den de umudum yok çünkü bunlar ABD-İngiltere abi-kardeş birinin verme dediğine diğeri motor vermez...Bu benim şahsi görüşüm...

Sayın Yaşar her ne kadar F-110 yeterli değil diyorsa da (Herhalde 5.nesil özellikleri için yetersiz dedi , 4.5 nesil özellikleri için gayet yeterli bence) Altay ihalesinde de önceden belli sayıda MTU-883 motorunu almamakla yaptığımız hatanın aynısını yine yapıp önceden bol miktarda (60 uçak için yetecek kadar) F-110 almalıydık , tabi kapalı kapıların arkasında neler yaşandığını , karar vericilerin ne düşündüğünü tam bilmiyoruz...

Bu uçak 2030'lara kadar 5.nesil olmayacak o zamana kadar  4.5 nesil ihtiyacımız olan sayı kadar mutlaka F-110 edinmeliydik...

Ben yine şahsen İsmail Demir'in "F-110 tedariğinde problem yok , belli miktar F-110 anlaşması yapıldı" dese de buna da inanmıyorum...Bu uçak seri üretim safhasına girdiğinde ABD motor vermez...

Serkan o vermez bu vermez diyorsun peki sen ne öneriyorsun derseniz ;

ABD'yi bi punduna getirip F-110 vermesi için GE'yi de araya sokup ikna etmeliyiz...

TF-6000 motoru bizim için MMU kadar hayati bir proje...Tüm kaynakları TF-6000 ve devamı olacak seriyi geliştirmeye yönlendirelim...
MMU , Hürjet vb. tüm hava platformları için ana çekirdek olacak...

Tatar Ramazan filmindeki meşhur anekdot ile bitireyim...
Ne Olacaksa Bu Meydanda Olacak!  ... Türkiye turbofan motor yapacaksa-edinecekse-kavuşacaksa onu TF-6000 serisi İLE EDİNECEK...

Sn Serkan1976,
Ben size katılamayacağım. Kale ve Rolls Royce tekliflerini verdiler. Buna cevap verip anlaşmak bize kalmış durumda. Ancak her şey malum, tek kişide bitiyor. Bir an önce buna karar vermek lazım. Bizimkiler onaylarsa, motor işini RR/Kale ortaklığı kotarır. Þu andaki terminden çok daha önce bir zamanda motor sahibi olabiliriz. Hatta, Motor, uçağı bekler. Yeterki elimizi çabuk tutup RR ile imzalar atılsın.

F110 motoru bu uçağa hafif. 4.5 nesil olarak ta hafif. Bu ebattaki 4.5 nesil uçaklara bakınız, bir tek Su35 var;
Su-35, son versiyonunda 2 adet AL41'in 40000lbf itkili motorunu kullanıyor. Bir önceki 32000lbf lik motorlar yetersiz kaldığı için Su57'nin motoruna döndüler.
F15EX deseniz en az 1.5 m daha kasa bir uçak ve motor gücü olarak Su35'in gerisinde. Elektronik sistemlerine ve Aesa radarına güveniyor.
Bizim uçağa lazer önleyici ve silah sistemleri düşünülüyor. Koca bir Aesa radarı olacak. Bu uçak bu koca gövdeyle supercruise yapacak. Bu özellikleri besleyecek motor lazım. Yoksa çok kısıtlı bir uçak olur. Tranche 4 EF bile daha iyi performans verir.

Sn Serkan1976,
Ben size katılamayacağım. Kale ve Rolls Royce tekliflerini verdiler. Buna cevap verip anlaşmak bize kalmış durumda. Ancak her şey malum, tek kişide bitiyor. Bir an önce buna karar vermek lazım. Bizimkiler onaylarsa, motor işini RR/Kale ortaklığı kotarır. Þu andaki terminden çok daha önce bir zamanda motor sahibi olabiliriz. Hatta, Motor, uçağı bekler. Yeterki elimizi çabuk tutup RR ile imzalar atılsın.

F110 motoru bu uçağa hafif. 4.5 nesil olarak ta hafif. Bu ebattaki 4.5 nesil uçaklara bakınız, bir tek Su35 var;
Su-35, son versiyonunda 2 adet AL41'in 40000lbf itkili motorunu kullanıyor. Bir önceki 32000lbf lik motorlar yetersiz kaldığı için Su57'nin motoruna döndüler.
F15EX deseniz en az 1.5 m daha kasa bir uçak ve motor gücü olarak Su35'in gerisinde. Elektronik sistemlerine ve Aesa radarına güveniyor.
Bizim uçağa lazer önleyici ve silah sistemleri düşünülüyor. Koca bir Aesa radarı olacak. Bu uçak bu koca gövdeyle supercruise yapacak. Bu özellikleri besleyecek motor lazım. Yoksa çok kısıtlı bir uçak olur. Tranche 4 EF bile daha iyi performans verir.

Sayın Yaşar RR işi çok uzadı bu sadece "biz tam karar vermedik , şu şu şartlarımızı da kabul ederseniz olur" aşamasını bence geçtik...

RR ne istiyorsa verelim hazır motoru alalım ; bu arada TF-6000'e yüklenelim belli oldu ki RR tamam dese bile IP hakları ve motorun üretim sırlarını vermeyecekler...

Sn Serkan1976,
Ben size katılamayacağım. Kale ve Rolls Royce tekliflerini verdiler. Buna cevap verip anlaşmak bize kalmış durumda. Ancak her şey malum, tek kişide bitiyor. Bir an önce buna karar vermek lazım. Bizimkiler onaylarsa, motor işini RR/Kale ortaklığı kotarır. Þu andaki terminden çok daha önce bir zamanda motor sahibi olabiliriz. Hatta, Motor, uçağı bekler. Yeterki elimizi çabuk tutup RR ile imzalar atılsın.

F110 motoru bu uçağa hafif. 4.5 nesil olarak ta hafif. Bu ebattaki 4.5 nesil uçaklara bakınız, bir tek Su35 var;
Su-35, son versiyonunda 2 adet AL41'in 40000lbf itkili motorunu kullanıyor. Bir önceki 32000lbf lik motorlar yetersiz kaldığı için Su57'nin motoruna döndüler.
F15EX deseniz en az 1.5 m daha kasa bir uçak ve motor gücü olarak Su35'in gerisinde. Elektronik sistemlerine ve Aesa radarına güveniyor.
Bizim uçağa lazer önleyici ve silah sistemleri düşünülüyor. Koca bir Aesa radarı olacak. Bu uçak bu koca gövdeyle supercruise yapacak. Bu özellikleri besleyecek motor lazım. Yoksa çok kısıtlı bir uçak olur. Tranche 4 EF bile daha iyi performans verir.

Yaşar bey RR ile kale ortak olarak alsa bile 7 senede nasıl yetişicek motor en az 10 sene lazım diye biliyorum bu tarz bir motorda

Sn Serkan1976,
Ben size katılamayacağım. Kale ve Rolls Royce tekliflerini verdiler. Buna cevap verip anlaşmak bize kalmış durumda. Ancak her şey malum, tek kişide bitiyor. Bir an önce buna karar vermek lazım. Bizimkiler onaylarsa, motor işini RR/Kale ortaklığı kotarır. Þu andaki terminden çok daha önce bir zamanda motor sahibi olabiliriz. Hatta, Motor, uçağı bekler. Yeterki elimizi çabuk tutup RR ile imzalar atılsın.

F110 motoru bu uçağa hafif. 4.5 nesil olarak ta hafif. Bu ebattaki 4.5 nesil uçaklara bakınız, bir tek Su35 var;
Su-35, son versiyonunda 2 adet AL41'in 40000lbf itkili motorunu kullanıyor. Bir önceki 32000lbf lik motorlar yetersiz kaldığı için Su57'nin motoruna döndüler.
F15EX deseniz en az 1.5 m daha kasa bir uçak ve motor gücü olarak Su35'in gerisinde. Elektronik sistemlerine ve Aesa radarına güveniyor.
Bizim uçağa lazer önleyici ve silah sistemleri düşünülüyor. Koca bir Aesa radarı olacak. Bu uçak bu koca gövdeyle supercruise yapacak. Bu özellikleri besleyecek motor lazım. Yoksa çok kısıtlı bir uçak olur. Tranche 4 EF bile daha iyi performans verir.

Yaşar bey RR ile kale ortak olarak alsa bile 7 senede nasıl yetişicek motor en az 10 sene lazım diye biliyorum bu tarz bir motorda

RR tecrübesi ile kısaltılır bu süre, seri üretime yetiştirilir.

Sn Serkan1976,
Ben size katılamayacağım. Kale ve Rolls Royce tekliflerini verdiler. Buna cevap verip anlaşmak bize kalmış durumda. Ancak her şey malum, tek kişide bitiyor. Bir an önce buna karar vermek lazım. Bizimkiler onaylarsa, motor işini RR/Kale ortaklığı kotarır. Þu andaki terminden çok daha önce bir zamanda motor sahibi olabiliriz. Hatta, Motor, uçağı bekler. Yeterki elimizi çabuk tutup RR ile imzalar atılsın.

F110 motoru bu uçağa hafif. 4.5 nesil olarak ta hafif. Bu ebattaki 4.5 nesil uçaklara bakınız, bir tek Su35 var;
Su-35, son versiyonunda 2 adet AL41'in 40000lbf itkili motorunu kullanıyor. Bir önceki 32000lbf lik motorlar yetersiz kaldığı için Su57'nin motoruna döndüler.
F15EX deseniz en az 1.5 m daha kasa bir uçak ve motor gücü olarak Su35'in gerisinde. Elektronik sistemlerine ve Aesa radarına güveniyor.
Bizim uçağa lazer önleyici ve silah sistemleri düşünülüyor. Koca bir Aesa radarı olacak. Bu uçak bu koca gövdeyle supercruise yapacak. Bu özellikleri besleyecek motor lazım. Yoksa çok kısıtlı bir uçak olur. Tranche 4 EF bile daha iyi performans verir.

Yaşar bey RR ile kale ortak olarak alsa bile 7 senede nasıl yetişicek motor en az 10 sene lazım diye biliyorum bu tarz bir motorda

RR sıfırdan, çalışan bir prototip türbofan motoru 18 ayın altında hazır hale getirdi daha bu sene. Kullandıkları eklemeli üretim teknikleri ve bilgisayar hafızalarındaki hazır tasarımlar sayesinde çok çabuk üretime geçebilirler. Adamlar 1939'dan beri jet motoru yapıyorlar. Ellerindeki ekosistem kimsede yok. Bizim 10 senede yapamayacağımızı onlar yarı zamanda hazır edebilirler. Küçük bir örnek : BR725 Pearl motoru 2006'da tasarıma alınır. Prototip 2008'de çalışır. İlk seri üretim motoru 2011'de teslim edilir. Bu motor yolcu uçağı motoru olduğundan tabi olduğu EASA test prosedürü askeri motordan çok daha karmaşık ve uzun zaman alır.
Bizim ts1400 motoru 8-9 senede seri üretime hazır olacak. İlk deneme motorumuz bu bizim. TF6000 7 senede hazır olacak.