Yerli Güç Grubu Projeleri...

Yıllarca F-110 üreten TEİ demek ki ; savaş uçağı üretecek durumda değil , ancak temelden yeni bir motor üretip , sonra bir adım ileri gidip daha büyüğünü yapıp mı "savaş uçağı motoru" yapabilecek?

TEİ motoru tam olarak üretmiyordu. Önceleri sadece üretilmiş parçaların montajını ve motorların bakımlarını yapıyordu. Sonraları turbofan motorun soğuk çalışan parçalarını da üretmeye başladı.

Þimdilerdeyse küçük motorların sıcak çalışan parçalarını da üretebiliyor. Yani bütün bir motoru üretmeye başladı. Her ne kadar TS-1400 gibi ufak motorlar olsa da bu büyük bir ilerleme sayılır.

Sıradaki hedefi, F110 gücünde bir turbofan üretmek. Bunun için gereken eksenel sıkıştırma deneyiminin ilk aşamasını da TJ300 ile kazanmışlar. Prof. Dr. Mahmut Faruk Akşit bunu söylüyor işte.

Ben de ; yıllardır F-110 motor parça üretimi
ve montajı yapan TEİ'nin eksenel sıkıştırma denemesini ilk kez yapması biraz yavaşlık diyorum...

Tei/ Ge ortaklığı 1985'de kuruldu , Kuruluş amacı kısaca "Havacılıkta kullanılan güç sistemleri üretmek"

35 sene sonra ilk kez bu eksenel sıkıştırma yapan bir motor yapmayı 30kg'lik bir motorda da olsa denemek büyük  bir başarı ,devrim mı diyelim ne diyelim?

35 sene önce jet motoru yapmak için  kurulan bir şirket,  en azından bir binasında ufak ufak tasarımlar yapmalıydı gizli veya açık yoldan.

Eleştirim şimdiki Tei yönetimine değil.

Birde Ts1200 çekirdek motoru mevcut.. Tj300 aslında Kompresör bölümü açısından, bir jet motoru kabiliyeti kazanma projesiydi.. Roketsan, bir füzesi için çap ve güç isterlerini verince ortaya Turbojet 300 çıkartıldı..

Kısaca, Kabiliyet kazanımı yapıldı, tasarım ve kontrol yazılımları yazıldı ki, bu yazılımların tasarımı için bazı durumlarda GE dahi para ödüyor..

Sonuç olarak, TEİ'den bir 3000hp ve 5500hp turboşaft gelecektir. MMU motorunu Devlet büyük olasılıkla Farklı firmalara çalıştırıyor ve bu firmalar TEİ'nin bilgi birikiminden yararlanabiliyor hatta Akşit bazı durumlarda bizzat gidip ilgilenebiliyor....

ATAK-2 için zaten 3000 hp. motor lazım... TS-1400'den bu yapılacaktır...

Benim aslında satır arasında kalan bir açıklama aklıma takıldı... Akşit hocaydı galiba  bir röpörtajda "Motor üretim için bir program yapmaya çalışıyoruz" türünden bir şeyler söylemişti...

Yani güç isterleri  , ebat , ağırlık vb. kıstasların yazılımla programa girildiği ve bunun sonucunda bir motor tasarımının otomatik olarak ana hatlarıyla ortaya çıkarıldığı bir program gibi... Dünya da böyle bir program yazılım yapılıyor mu motor üreticilerinde acaba?

MMU motorunu Devlet büyük olasılıkla Farklı firmalara çalıştırıyor ve bu firmalar TEİ'nin bilgi birikiminden yararlanabiliyor hatta Akşit bazı durumlarda bizzat gidip ilgilenebiliyor....

Niye böyle bir planlama gereği duydular?

ATAK-2 için zaten 3000 hp. motor lazım... TS-1400'den bu yapılacaktır...

Benim aslında satır arasında kalan bir açıklama aklıma takıldı... Akşit hocaydı galiba  bir röpörtajda "Motor üretim için bir program yapmaya çalışıyoruz" türünden bir şeyler söylemişti...

Yani güç isterleri  , ebat , ağırlık vb. kıstasların yazılımla programa girildiği ve bunun sonucunda bir motor tasarımının otomatik olarak ana hatlarıyla ortaya çıkarıldığı bir program gibi... Dünya da böyle bir program yazılım yapılıyor mu motor üreticilerinde acaba?

Kastettiğim yazılım paketi bu programı kapsıyor.. Ts1200'den itibaren bu paket TEİ mühendis kadrosuyla gelişmiş olarak yazıldı. Büyük, küçük tüm üreticilerin bu veri yazılımı mevcuttur ve çok iyi muhafaza edilir.
Öyle ki, tasarımdan metalurji verilerinin optimizasyonu hatta stres oranlarını yazılım kalitesine göre %98 dahi  verebilir.

MMU motorunu Devlet büyük olasılıkla Farklı firmalara çalıştırıyor ve bu firmalar TEİ'nin bilgi birikiminden yararlanabiliyor hatta Akşit bazı durumlarda bizzat gidip ilgilenebiliyor....

Niye böyle bir planlama gereği duydular?

Sorunuzun cevabı aslında TEİ yapısında saklı. Belki tercih F110 olmasaydı farklı olurdu fakat Kuvvet için de bu motor idame için haklı olarak elzemdi, Devlet'te ilk aşamalar için bu isteği uygun buldu..

Kısacası, üretilmek istenen kritik bu ürünün kaderini, Örnek alınan motoru üreten ve yerlisi olana kadar da satmaya devam edecek olan Firmanın inisiyatifine bırakmak istemediler.

Ts1400 sürecinde dahi yaşananlar, bu gereklilik için gerekçe oldu biryerde.
TEİ motor yelpazesi, Turboşaft 1400-3000-5000hp varyantları, havacılık piston motor varyantları ve füze jet motorları varyantları olarak gelişecek büyük ihtimalle..

Yerli çalışmada bulunan 2 şirketten biri, ciddi (yabancı başta olmak üzere) mühendis yatırımı yaptı, Tei'nin teknik tecrübesinin de desteği ile yol almış durumdalar..
Baykar ise, 2 varyantı almış durumda. 1. AKINCI 750hp diğerinide yakında açıklarlar.
Kanaatimcede F110 seçilmesi ne kadar doğru ise,  onun getirdiği şartlarda bu karar da o kadar doğruydu..

5000hp motoru nerede kullanacağız biz? Ağır sınıf Chinook - CH53 tarzı yerli bir helikopter mi düşünüyorlar bizimkiler?

TAİ'nin Ağır sınıf Helikopter projesi vardı. 5 yıl önce İhtiyaç 10 tondu 2016'da, ilerde proje prototip aşamasına geldiğinde isterlerin değişeceği aşikar.

TAİ'nin Ağır sınıf Helikopter projesi vardı. 5 yıl önce İhtiyaç 10 tondu 2016'da, ilerde proje prototip aşamasına geldiğinde isterlerin değişeceği aşikar.

Apache helikopterinin motorlarının herbiri 1800-2000HP üretiyor. Bizim yeni atak2 ya da T-929 için kullanılacak motorlar 3000HP olacak. Bu motorlar 10tonluk Helikopterbiçinde uyumlu. 5000HP nereye kullanılacak? Bu kadar güçlü turboshaft motordan en az 12-13000lbf itki verecek turbofan motor çıkar.

Günaydınlar,
Yaşar hocam, kanaatim Stratejik ve taktik harekât kabiliyetimizin sancılarıyla Suriye ve Libya'da yüzleşince, ihtiyaçtan hasıl olan 3000hp'nin + T-929'un uçar vaziyete gelmesi 5-6 yıl civarını bulacaktır. İleri 10 yıl projeksiyonunda, bugünkünden daha fazla ve hızlı kuvvet/lojistik aktarım ihtiyacı kaçınılmaz gerçek olacaktır.

10 yıl sonra, Helikopter platformlarında uzmanlaşmış ve 3000hp'yi T-929 ile hizmete sokmuş bir TAİ-TEİ'de bu projeleri rahat hayata geçirecek kabiliyete ulaşmış olacaktır..

10 ton kapasitenin kafi görüldüğü 2016'ya göre, Aktif güç olarak bugün, Irak'ta, Suriye'de, Libya'da ve Karabağ'dayız, bir kaç yıl içinde ise ciddi kuvvet aktarımları yapacağımız başka yerlerde de olacağız ki tercih etme şansımızda olmayacak. Bu açıdan baktığımızda programın ve zamanın gerisinde bile olduğumuz kanaatindeyim.