1) Türk Savunma Sanayi: Sabit Kanatlı Araçlar

Türk Savunma Sanayi: Sabit Kanatlı Araçlar

Bu makalenin konusu Sabit Kanatlı Araçlar ile sınırlandırılmıştır ve 1960'lı yıllar sonrası araçlara odaklanmaktadır.

* JET MOTORLU UÇAKLAR
* PERVANELİ UÇAKLAR
* KARGO VE YOLCU UÇAKLARI
* ZİRAİ AMAÇLI UÇAKLAR
* ORTAK VEYA LİSANS ALTI ÜRETİM
* Prototip veya Kavramsal Tasarımlar
* Ortak veya Lisanslı Üretim Denemeleri
* Tarihsel Notlar
* Devşirme Projeler
* Gerçekleşmeyen Projeler
* Modernizasyon Projeleri (yazım aşamasındadır)



Kaynakça:

Arda Mevlütoğlu, https://www.siyahgribeyaz.com/2014/12/sonucsuz-kalms-bir-havaclk-sanayii.html
Arda Mevlütoğlu, https://www.siyahgribeyaz.com/2016/02/turkiyenin-son-anda-iptal-edilen-egitim.html
Arda Mevlütoğlu, https://www.siyahgribeyaz.com/2010/08/en-azndan-kagt-ustunde-ilk-turk-hafif.html

İbrahim Sünnetci, https://twitter.com/5nci_boyut/status/975615823372017665
İbrahim Sünnetçi, https://twitter.com/5nci_Boyut/status/974619387905892352
İbrahim Sünnetçi, https://twitter.com/5nci_Boyut/status/974619838755868675

Tolga Özbek, http://www.kokpit.aero/index.php?route=article/article&article_id=3446
Tolga Özbek, http://www.kokpit.aero/index.php?route=content/secret_file&secret_file_id=76
Tolga Özbek, http://www.kokpit.aero/yunus-jet-egitim-ucagi
Tolga Özbek, http://www.kokpit.aero/gizli-jet-projesi-mehmetcik

Tuncay Deniz, http://www.tuncay-deniz.com/ENGLISH/TAI/tai.html
Tuncay Deniz, http://www.tuncay-deniz.com/ENGLISH/Air_Force/air_force.html
Tuncay Deniz, http://www.tuncay-deniz.com/ENGLISH/THK/thk.html
Tuncay Deniz, http://www.tuncay-deniz.com/ENGLISH/MKEK/mkek.html

Airline Haber, https://www.airlinehaber.com/turk-kartali-olarak-adlandirilan-211-gx-gorucuye-cikti/
Kokpit Aero, http://www.kokpit.aero/aydogan-koc-ucak-fabrikasi-t19a
Mustafa Kılıç, http://www.kokpit.aero/mustafa-kilic-turk-ucak-imalati-tarihi

JET MOTORLU UÇAKLAR

TFX Projesi ve Milli Muharip Uçak - TAI

2030'lu yıllardan itibaren kademeli olarak devreden çıkartılması düşünülen F-16 uçaklarının yerini alabilecek F-35 uçakları ile birlikte görev yapması planlanan bir muharip uçak projesidir. TAI ana yükleniciliğinde ve BAE firmasının teknik desteğiyle şimdilik henüz ön tasarım aşamasındadır. Çift motorlu bir uçak olması planlanmıştır.

TAI ile Ana Sözleşme 05 Ağustos 2016 tarihinde, BAE ile ana ilkeler sözleşmesi 10 Mayıs 2017 tarihinde imzalanmıştır.



TX/TFX projesi, Milli Muharip ve Eğitim Uçağı geliştirilmesi hedeflen bir projedir. Daha sonra TX projesi ayrılmış ve proje TFX olarak isimlendirilmeye başlanmıştır.

Hürjet / Jet Eğitim ve Yakın Hava Desteği Uçağı Geliştirme Projesi - TAI

HÜRJET, Türk Hava Kuvvetlerinin jet eğitim uçağı olarak T-38  uçaklarının yerine hizmete girmesi hedeflenen ve TAI firmasının kendi insiyatifiyle başlattığı bir projedir.

HürJet'in azami hızı Mach 1.2, azami görev irtifası 45.ooo ft faydalı yük kapasitesi ise 3.ooo kg olarak açıklanmıştı. HürJet ile ilk uçuş tarihi ise 2o22 olarak planlanmıştır. (İbrahim Sünnetçi)

Çift Motorlu ve Tek Motorlu sürümleri üzerine çalışılmıştır.




Yakın Hava Desteği versiyonu üstüne de çalışılması planlanmaktadır.



TX/TFX projesi, Milli Muharip ve Eğitim Uçağı geliştirilmesi hedeflen bir projedir. Daha sonra TX projesi ayrılmış olup TX projesinin son durumu bilinmemektedir.

PERVANELİ UÇAKLAR

HÜRKUÞ ÜRÜN AİLESİ

TAI tarafından 3 farklı versiyonu üstüne çalışılmakta olan bir uçak ailesidir.

HÜRKUÞ-A / Sivil Havacılık Modeli - TAI

EASA ile CS-23 gereksinimlerine göre sertifikalandırılan temel konfigürasyon olacaktır. Prototip üretim dışında seri üretimi düşünülmemektedir.



HÜRKUÞ-B / Eğitim Uçağı - TAI

Entegre aviyonikler (HUD, MFD, INS/GPS, Görev Bilgisayarını kapsayan) ile geliştirilmiş konfigürasyon

HÜRKUÞ Eğitim Uçağı, pilot başlangıç ve temel eğitimlerini bir arada verebilecek arka-arkaya  iki kişilik oturma düzenine sahip, jet hissi veren güçlü [1.600bg] turboprop motor ile güçlendirilmiş, yüksek sürate ve akrobasi yeteneğine sahip gelişmiş bir eğitim uçağıdır. 2018 yılı içinde TSK envanterine dahil olması planlanmıştır.



HÜRKUÞ-C / Yakın Hava Desteği Uçağı - TAI

HÜRKUÞ Eğitim uçağının milli mühimmatlarla donatılmış bir Yakın Hava Desteği versiyonudur. TSK tarafından sipariş edilmiştir. HGK-84, Umtas, Cirit gibi yerli mühimmatlar ile silahlandırılması planlanmıştır.

KARGO VE YOLCU UÇAKLARI

Bu bölüm boş vaatler ile doludur.

ZİRAİ AMAÇLI UÇAKLAR

Yolcu uçağı üretim denemelerinden sonraki en makus deneyimlerimiz Zirai Amaçlı uçak geliştirme projelerinde yaşanmıştır. Mavi ışık projesinin kaderi 80 darbesiyle kesilirken, ZİU projesinin önünü kesen 28 Þubat darbesi olmuştu. (SU)

ZİU / Zirai İlaçlama Uçağı - TAI

1997 yılında başlatılmış bir Zirai İlaçlama Uçağı projesidir. Alttan kanatlı, üç palli piston motorlu, kuyruktan tekerlekli, sabit iniş takımlı bir uçaktır. TAI'nin ilk insanlı hava aracı tasarımıdır. Gövdesi çelik uzay kafes olarak tasarlanan uçağın geri kalan kısımlarında alüminyum kullanıldı. Kanat ucu, ilaç tankı ve motor hava girişlerinin de kompozitten imal edildi. Kanada Orenda Recip şirketinin imalatı 600 bg güç sağlayan OE-600A piston motoru tercih edildi. İlk uçuşunu 2000 yılında yapan uçak değişen iktidar sonrası kaderine terk edildi. (Haluk Cebeci, Arda Mevlütoğlu, Tolga Özbek)

Türk mühendisleri tarafından tasarlanmış ikinci zirai ilaçlama uçağıdır. Proje devam etmesi durumunda Başlangıç Eğitim Uçağı projesi de gündeme gelebilecekti.



Mavi Işık / Zirai İlaçlama Uçağı - 2.HİBM

1970'li yıllarda Mavi Işık projesi tümüyle Türk mühendisleri tarafından Kayseri Hava İkmal Bakım Merkezinde tasarlandı. Pervane ve motoru dışındaki aksam da yerli olanaklarla üretildi. Mavi Işık 78XA adlı prototip 14 Mayıs 1979'da ilk uçuşunu gerçekleştirdi. İkinci uçak Mavi Işık G ise Eylül 1981'de uçtu. Uçaklar daha sonra Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından sertifike edildi. Ancak projenin devamı getirilemedi. Þu anda Mavi Işık G, İstanbul Yeşilköy'deki Havacılık Müzesi'nde sergileniyor. (Tolga Özbek)

Türk mühendisleri tarafından tasarlanmış ilk zirai ilaçlama uçağıdır.

ORTAK VEYA LİSANS ALTI ÜRETİM

1960'lı yıllara kadar çeşitli firmalar lisansıyla yapılmış üretimler liste dışı tutulmuştur.

Airbus A400M - Airbus Military

TAI, A400M projesinin katılımcılarından birisi olup proje çerçevesinde çeşitli komponentlerinin tasarım ve üretimini gerçekleştirmektedir.



F-35 Lightning II - Lockheed Martin

TAI, F-35 projesinin katılımcılarından birisi olup F-35 uçaklarının orta gövdesini ABD dışında üreten tek kaynak konumundadır.





F-16 - TAI/Lockheed Martin

TAI 1987-1999 yılları arasında 34 adeti Mısır için olmak üzere 228 adet F-16C Savaşan Þahin; ve yine aynı yıllar arasında 12 adeti Mısır için olmak üzere 50 adet F-16D Savaşan Þahin uçağının üretimini Lockheed Martin Lisansıyla gerçekleştirmiştir. (Tuncay Deniz)



SF-260D - TAI/Agusta SpA

TAI 1990-1994 yılları arasında 34 adet SF-260D eğitim uçağı üretimini Agusta SpA lisansıyla gerçekleştirmiştir. (Tuncay Deniz)



CN-235-100M - TAI/CASA/IPTN

TAI 1992-2003 yılları arasında 59 adet CN-235-100M nakliye uçağının üretimini CASA/IPTN lisansıyla gerçekleştirmiştir. (Tuncay Deniz)



KT-1T Wong Bee / TAI/KAI

TAI 2007-2012 yılları arasında 35 adet KT-1T Wong Bee eğitim uçağının üretimini KAI lisansıyla gerçekleştirmiştir. (Tuncay Deniz)

Prototip veya Kavramsal Tasarımlar

HD-19 / Hava Dolmuşu - TAI

1994-1997 yılları arasında gündeme gelmiş bir proje olup 19 yolcu taşıması planlanan çift turboprop motorlu çok amaçlı bir yolcu uçağı projesidir. İptal edilmiştir. (kokpit aero)



Yunus / Jet Eğitim Uçağı - 1.HIBM

2001-2002 yılları arasında 1.HIBM komutanlığı tarafından üzerinde çalışılmış bir proje olup hayata geçmemiştir. (Tolga Özbek)

Ortak veya Lisanslı Üretim Denemeleri

TR-Jet Deneyimi ve Milli Bölgesel Yolcu Uçağı Projesi - TRJET

Bütün hakları Amerikalı Eren ve Fatih Özmen çiftine ait Sierra Nevada Corporation (SNC) geçmiş olan Dornier 328 uçaklarının haklarının Türkiye'ye aktarılarak Milli olarak üretilmesini hedefleyen bir proje idi. Projenin ikinci ayağında ise Dornier 328 uçağı üstünden TRJ-628 olarak kodlanmış olan 50 kişilik bir yolcu uçağı geliştirilmesi planlanıyordu. Projede yaşanan çeşitli sıkıntılar gerekçe gösterilerek Ahmet Davutoğlu'nun başbakanlıktan istifa etmesi sonrasında proje sessiz sedasız iptal edilmiştir. TRJET, SNC firmasının yüzde yüz iştirakidir. (SU)





Türkkuşu / Sportif Uçak - THK

Ne kadar parayı ziyan ettiği açıklanmayan 2014 yılında başlamış ve yolsuzluk soruşturmalarıyla sonlandırılmış THK usulü ortak ve lisans altı sportif uçak üretim denemesidir. THK hisselerini ortağına satıp projeden çekilmiştir. (SU)



TAYSU / Zirai Uçak Projesi - THK

1997-1999 yılları arasında gündeme gelmiş bir projedir. 4 adet, Norman NAC-6 Fieldmaster 34 uçağı lisans altında üretilmiştir. Daha sonra proje rafa kaldırılmıştır. İki adet uçuşa elverişli iki adette motorsuz olarak toplamda dört adet üretilmiş ve bir adet uçak THK müzesinde sergilenmektedir. (SU, Tuncay Deniz)





TG-X1 Yarasa - TAI/Sadler Aircraft

1997 yılında Sadler Aircraft lisansıyla 1 adet üretilmiş bir araç olup gözlem amaçlı kullanılması planlanmış bir projedir. A-22 Piranha aracının bir türevi olup proje iptal edilmiştir.

TAI'nin ilk Yakın Hava Destek uçağı denemesi olması sebebiyle ilgi çekicidir.

Tarihsel Notlar

THK-16 / MKEK-3 Mehmetçik

THK 16, 1950 yılında Yüksek Mühendis Selahattin Beler tarafından tasarlanmıştır. İki kişilik bir eğitim uçağı olması planlanan THK-16, iki adet turboprop TurbomecaPimene motoruyla donatılmak istenmiş ancak proje henüz üretim aşamasına geçilmeden 1952 yılında iptal edilmiştir. (Tolga Özbek, Tuncay Deniz)

Türkiye'nin ilk jet motorlu eğitim uçağı projesidir.



THK-15 / MKEK-4 Uğur

THK tarafından tasarlanmış bir eğitim uçağıdır. THK tarafından 2 adet, fabrikanın MKEK'ye devri ile MKEK-4 adıyla 1955-1957 arasında 60 adet üretilmiştir. 3 adet'i Ürdün'e hediye edilmiştir. Yüksek sayıda üretilmiş ilk eğitim uçağı projemizdir.  (Tuncay Deniz)



THK-5 / THK-5A - Ambulans Uçağı

THK-5, 1945 yılında hava ambulansı olarak geliştirilmiştir. 10 adet üretilmiş ve bir adeti Danimarka'ya satılmıştır. İlk ihraç edilen sivil uçağımız sayılabilecek bu başarı devam ettirilememiştir. (Tuncay Deniz)

Devşirme Projeler

Tanım için şimdiden özür dilerim, sadece anlamaya çalışıyorum.

T19A Speedfire

İtalyan Millennium Aircraft ürünü Millennium Master ürünü üstünden geliştirilmiştir. Firmanın iflası sonrası tüm hakları Koç Consulting firmasının sahibi Aydoğan Koç'a geçmiştir. Ultra-hafif uçak sınıfına girmekte olup askeri bir amaçla kullanım alanı bulunmamaktadır. Firma tarafından Zambia'ya 5 uçaklık bir satışın yapıldığı iddia edilmekte olup doğrulanamamıştır (SU)



Aquila 211 GX

İflas eden Alman kökenli Aquila firması Gökçen Grubu tarafından satın alınmış ve Bursa'da üretim yapması planlanmaktadır. (Airline Haber)

Gerçek anlamda yeterli bir bilgi bulunmamaktadır. Üretim yapılıp yapılmadığı belli değildir.