2) Türk Savunma Sanayi: Döner Kanatlı Araçlar

Türk Savunma Sanayi: Döner Kanatlı Araçlar

Bu makalenin konusu Döner Kanatlı Araçlar ile sınırlandırılmıştır.

* ATAK HELİKOPTERLERİ
* GENEL MAKSAT HELİKOPTERLERİ
* DİĞER HELİKOPTERLERİ
* ORTAK VEYA LİSANS ALTI ÜRETİM
* Detaylı Bilgi Bulunmayanlar
* Prototip veya Kavramsal Tasarımlar
* Ortak veya Lisanslı Üretim Denemeleri
* Modernizasyon Projeleri
* Söylentiler ve İhtimaller
* Kritik Alt Sistemler



Kaynakça:

TAI, https://www.tai.com.tr/urun/t129-atak
TAI, https://www.tai.com.tr/urun/t625
TAI, https://www.tai.com.tr/urun/t70-genel-maksat-helikopteri-programi
TAI, https://www.tai.com.tr/urun/10-ton-sinifi-genel-maksat-helikopteri-projesi
TAI, https://www.tai.com.tr/urun/atak-2
TAI, https://www.tai.com.tr/urun/helikopter-modernizasyonu
TAI, https://web.archive.org/web/20150301000000*/https://www.tai.com.tr/tr/proje/yarasa
Havasan, https://havasan.com.tr/

Tuncay Deniz, http://www.tuncay-deniz.com/ENGLISH/Air_Force/air_force.html
Tuncay Deniz, http://www.tuncay-deniz.com/ENGLISH/TAI/tai.html

Turan Oğuz, http://turksavunmasektoru.com/ozgun-helikopter-projesi/
Turan Oğuz, http://turksavunmasektoru.com/genel-maksat-helikopteri-projesi/

Ömer Çay, Ocay, https://twitter.com/Dromercay
İbrahim Sünnetci, https://twitter.com/5nci_Boyut

C4, http://www.c4defence.com/Gundem/jandarma-ve-emniyet-atak-kullanacak/5320/1
C4, http://c4defence.com/Gundem/aselsandan-mi17-helikopterlerine-modernizasyon/4216/1

Global Security, https://www.globalsecurity.org/military/world/russia/ka-50-2.htm
Yeni Þafak, https://www.yenisafak.com/gundem/arikopter-2010da-turkiye-semalarinda-229775
Arabian Space, http://www.arabianaerospace.aero/turkey-joins-the-rotary-club.html
Quwa, https://quwa.org/2018/05/13/pakistan-may-sign-t129-atak-attack-helicopter-contract-soon-2/
MSI, http://www.milscint.com/tr/alp-havaciliktan-eskisehire-ilave-90-milyon-dolarlik-helikopter-yatirimi-2/
SSM, https://www.ssm.gov.tr/website/contentlist.aspx?PageID=1087&LangID=1
Milli Savunma, http://www.millisavunma.com/helikopter-elektronik-harp-kendini-koruma-sistemi-hehsis/
Defence and Technology, http://defenceandtechnology.com/2017/03/02/bahreynin-cobralarini-aselsan-yeniliyor/

ATAK HELİKOPTERLERİ

ATAK - TAI/Agusta Westland

Atak programı kapsamında TAI ve Agusta Westland A129 Mongoose temelli olarak geliştirilmiş bir projedir. Proje kapsamında helikopterin motoru RAH-66 Comanche helikopteri için Rolls-Royce ve Honeywell tarafından ortak geliştirilmiş olan LHTEC CTS800-4A turbo şaft motoru ile değiştirilmiş, pek çok yerli alt sistem (AselFLIR-300T Gündüz ve Gece Görüntüleme Sistemi, AVCI Kaska Entegre Kumanda Sistemi ilk akla gelenlerden) entegre edilmiştir.

20mm baş topuna ilave olarak, Güdümsüz roket, CİRİT Füzesi, STINGER Hava-Hava Füzesi, Mızrak-U/Umtas Antitank füzesi ile donatılması mümkündür. (TAI)

59 adet KKK, 18 adet Jandarma, 9 adet EGM olmak üzere toplam 86 adet ATAK helikopteri Türkiye için üretilecektir. (C4)

30 adet ATAK helikopterlerinin Pakistan'a satışının gerçekleştiği de ifade edilmektedir. (Quwa)

ATAK HELİKOPTERLERİ

ATAK - TAI/Agusta Westland

Atak programı kapsamında TAI ve Agusta Westland A129 Mongoose temelli olarak geliştirilmiş bir projedir. Proje kapsamında helikopterin motoru RAH-66 Comanche helikopteri için Rolls-Royce ve Honeywell tarafından ortak geliştirilmiş olan LHTEC CTS800-4A turbo şaft motoru ile değiştirilmiş, pek çok yerli alt sistem (AselFLIR-300T Gündüz ve Gece Görüntüleme Sistemi, AVCI Kaska Entegre Kumanda Sistemi ilk akla gelenlerden) entegre edilmiştir.

20mm baş topuna ilave olarak, Güdümsüz roket, CİRİT Füzesi, STINGER Hava-Hava Füzesi, Mızrak-U/Umtas Antitank füzesi ile donatılması mümkündür. (TAI)

59 adet KKK, 18 adet Jandarma, 9 adet EGM olmak üzere toplam 86 adet ATAK helikopteri Türkiye için üretilecektir. (C4)

30 adet ATAK helikopterlerinin Pakistan'a satışının gerçekleştiği de ifade edilmektedir. (Quwa)

GENEL MAKSAT HELİKOPTERLERİ

T625 / 5 Ton Sınıfı Genel Maksat Helikopteri - TAI

2013 Eylül ayında sözleşmesi imzalanmış olup ilk uçuşunu 2018 yılı sonu gibi gerçekleştirmesi ve 2021 yılında seri üretime geçmesi hedeflenmektedir. Program kapsamında yapısal ve aviyonik sistemlerin sistemlerin yanı sıra motor, transmisyon, rotor ve iniş takımları da milli imkanlar kullanılarak tasarlanıp üretilecektir. VIP, kargo, hava ambulans, arama kurtarma ve kıyı ötesi taşıma gibi geniş bir çerçevede görev icra etmesi ve sivil helikopter pazarından da sipariş alması beklenmektedir. Bu çerçevede helikopter EASA ve SHGM tarafından sertifiye edilecektir. (TAI)

Özgün Helikopter Programı tamamlandığında Türkiye'nin ilk Milli imkanlarla geliştirilip seri üretime geçmiş helikopteri olacak, TSK envanterinde bulunan yaşlanmış UH-IH sınıfı hafif genel maksat helikopterlerinin yerini alacaktır. Yaklaşık 40 kadar aviyonik ekipmanın tasarım ve entegrasyonundan Aselsan sorumlu olacaktır. Bunların arasında temel kokpit ekipmanları, otomatik uçuş kontrol bilgisayarı ve uçuş yönetim sisteminin geliştirilmesi de vardır. (Turan Oğuz)



T70 Genel Maksat Helikopteri - TAI/Skorsky

T70 Genel Maksat Helikopteri projesi kapsamında TAI ana yükleniciliğinde ve Sikorsky, Aselsan, TEI, Alp Havacılık firmalarının alt yükleniciliğinde, Sikorsky Aircraft firmasının S70i Helikopteri'nden yola çıkılarak geliştirilecek olan 109 adet T70 Genel Maksat Helikopteri, önümüzdeki 10 yıl süresince Türkiye'de lisans altında üretim modeliyle, 6 farklı kullanıcıya (Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Özel Kuvvetler Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü) teslim edilecektir. (TAI)

Her helikopterde yükselen bir yerlilik oranıyla üretilecek olan proje kapsamında helikopterin motorları da TEI tarafından lisans altında, TEI T700-TEI-701D adıyla üretilecektir. Pek çok aviyonik Aselsan tarafından yerli olarak üretilecek ve helikopterin kokpit kısmı da Aselsan tarafından yeniden tasarlanacaktır.

DİĞER HELİKOPTERLER

Göktuğ - Havasan

Göktuğ Projesi 2016 yılında Havasan tarafından başlatılmış bir projedir. Projenin kapsamında piston motorlu hafif sınıf 4 kişilik bir eğitim ve gözlem helikopteri üretilecektir. Helikopterin tasarımı firmanın kendisi tarafından yapılmıştır. Kavramsal tasarım süreci geride kalmış olup proje detay tasarım aşamasındadır ve EASA ve SHGM tarafından sertifiye edilmesi hedeflenmektedir. Ar-Ge ve sertifikasyon süreci için 4 yıllık bir proje takvimi öngörülmüştür.

Helikopterin ana sınıfı eğitim ve gözlem olup, yolcu taşıma, medya, hobi, arama kurtarma, yangın tespiti, sahil güvenlik, organ nakli gibi bir çok konuda hizmet verebilecektir.

Proje Tübitak tarafından desteklenmekte, bunun yanı sıra önde gelen havacılık üniversitesi NAU ve XAI ile danışmanlık, personel eğitimi, laboratuvar kullanımı alanlarında işbirliği yapılmaktadır. Mühendis kadrosunda yerli ve yabancı deneyimli mühendisler istihdam etmektedir. (Havasan)

ORTAK VEYA LİSANS ALTI ÜRETİM

AS 532UL Cougar MK.I - TAI/Eurocopter

TAI 1999-2003 yılları arasında 28 adet AS 532UL Cougar MK.I genel maksat helikopterinin üretimini Eurocopter lisansıyla gerçekleştirmiştir. (Tuncay Deniz)





UH-1H Iroquois / Bell Helicopter

901nci Hava Aracı Ana Depo ve Fabrika Komutanlığı, 1984-1992 yılları arasında 60 adet UH-1H Iroquois helikopterinin üretimini Bell Helicopter lisansıyla gerçekleştirmiştir. (Tuncay Deniz)

Detaylı Bilgi Bulunmayanlar

Arıkopter - İTÜ

Türkiye'de tasarlanan ilk helikopter olup tasarım faaliyetleri 2002 yılına kadar uzanmaktadır. 2008 yılından beri ilk uçuşunu yapması beklenmektedir. (Yeni Þafak)

Çeşitli sebeplerle projeden vazgeçilmiş olma ihtimali yüksektir. (SU)

Prototip veya Kavramsal Çalışmalar

ATAK II - TAI

Tamamen milli ve yerli imkân ve kabiliyetler ile tasarlanacak ve T625 Genel Maksat Helikopteri Projesi kapsamında geliştirilen alt sistemler bu projede de kullanılacak ve lojistik kolaylık sağlanacaktır. (TAI)

ATAK helikopterindeki yerli sistemlere ilave olarak, TEI tasarımı özgün TS1400 motoru (rotor ve transmisyon dahil), yerlileştirilmiş 20mm baş topu, Meteksan üretimi Mildar Milimetre Radarı, Radar ve Lazer ikaz alıcısı, RF karıştırı entegre edilecek. Avcı kaskı yeni versiyonuyla, Aselflir-350 ise Aselflir-235 ile değiştirilmesi beklenmektedir. (AA, Ocay, SU)



10 Ton Sınıfı Genel Maksat Helikopteri - TAI

Helikopter, 20+ kişilik personel kapasitesine sahip olacak olup arama-kurtarma ve deniz üstü operasyonlara uygun olarak tasarlanacaktır. Katlanabilir iniş takımlarına sahip olması hedeflenmektedir. (TAI)

TAI'nin ifadelerinden anlaşılacağı gibi Kara ve Deniz olarak iki versiyonun geliştirilmesi muhtemeldir. TEI tarafından lisans altında imal edilecek olan T700-TEI-701D motorlarının bu projede de kullanılacağı iddia edilmektedir. (SU)

Ortak veya Lisanslı Üretim Denemeleri

İptal Edilen Atak Helikopteri Projesi

Proje 1997 yılında 145 adet saldırı/atak helikopterinin üretilmesi amacıyla başlatılmış olup tahmini bütçesi 4 milyar dolar olarak açıklanmıştır.

İhaleye 5 firma şu ürünleri ile teklif vermiştir:

AH-64 Apache - Boeing
AH-1Z King Cobra - Bell Textron
Tiger - Eurocopter
A129 Mongoose - Agusta Westland
Ka-50-2 Erdoğan - KAMOV/IAI

Boeing ve Eurocopter firmaları ilk teklifler sonrası elenmişler geriye 3 firma kalmıştır. Agusta Westland firması 2000 yılı mart ayında projeden elenmiştir. Sonrasında AH-1Z King Cobra birinci ve Ka-50-2 Erdoğan helikopteri ikinci olarak açıklanmış ve sözleşme görüşmelerine başlanmıştır. Sonrasında çıkmaza giren ihale iptal edilmiştir.

İhalenin en hatırda kalan helikopteri KA-50-2 Erdoğan helikopteri olmuştur. Kamov üretimi KA-50 helikopteri orijinal halinde yanaşık iki pilot tarafından kullanılırken, Türk tarafının tandem düzende helikopter talep etmesi dolayısıyla helikopter bu düzene dönüştürülmüş ve Ka-50-2 Erdoğan olarak yeniden isimlendirilmiştir. İlaveten helikopterin aviyonik donanımı da İsrail firması IAI tarafından proje isterleri çerçevesince yeniden ele alınmış ve helikopter Glass Kokpit yapısına çevrilmiştir. (Global Security)

Modernizasyon Projeleri

AH-1E/F Modernizasyonu - TAI Ana Yükleniciliğinde

Bir yurt dışı müşterinin (Bahreyn olduğu ifade ediliyor) AH-1E Kobra Helikopterlerinin modernizasyonuna yönelik ihtiyacını karşılamak üzere 2015 yılında TUSAÞ ile sözleşme imzalanmıştır. Bu modernizasyon projesi ile hava platformları aviyonik ve silah sistemlerinin geliştirme ve entegrasyon kabiliyetlerimizin ihracatına yönelik önemli bir aşama kaydedilmiştir. Proje kapsamında helikopterlerin, görev bilgisayarı başta olmak üzere kokpit gösterge ve kontrol, hedef tespit ve nişangah, seyrüsefer, görev ve silah yönetim sistemleri ASELSAN özgün ürünlerinden oluşan ekipmanlar ile modernize edilerek yedek parça ve yer destek teçhizatları teslim edilmektedir. Bununla birlikte bu sözleşmenin kapsamı, Haziran 2017 tarihinde yapılan sözleşme değişikliği ile ilave AH-1F Kobra Helikopterleri modernizasyonu ile genişletilmiştir. Proje kilometre taşlarının tamamı sözleşmeye uygun olarak başarıyla geçilmiş olup, Kasım 2016 tarihinden itibaren helikopterler için seri üretim kit teslimatlarına başlanmıştır. Teslimatlar proje planına uygun olarak sürdürülmektedir. (İbrahim Sünnetci, Defence and Technology)



Mi-17 Modernizasyonu - Aselsan

Proje kapsamında bir yurtdışı müşteri için ASELSAN'ın özgün olarak geliştirdiği; Çok İşlevli Göstergeler, Klavye Gösterge Birimi, Ataletsel Navigasyon Sistemi, Görev Bilgisayarı, Sayısal Harita Sistemi, İç Haberleşme Sistemi, V/UHF ve HF Telsizler helikoptere entegre edilmiştir. (C4)





Jandarma Helikopterleri Aviyonik Modernizasyonu Projesi - TAI Ana Yükleniciliğinde

Jandarma Helikopterleri Aviyonik Modernizasyonu Projesi kapsamında, Jandarma Genel Komutanlığı envanterinde bulunan S-70A Blackhawk, AB-205 ve Mi-17 helikopterlerinin aviyonik modernizasyonu gerçekleştirilmektedir. Özel Kuvvetler Komutanlığına ait S-70 Helikopterlerinin modernizasyonu, yapılan sözleşme değişikliği ile Jandarma Helikopterleri Aviyonik Modernizasyonu Projesi Sözleşmesine eklenmiştir. (İbrahim Sünnetci)



Yarasa Projesi - TAI

Özel Kuvvetler Komutanlığı'na ait dört adet S70 Black Hawk helikopterinin aviyonik modernizasyonunu kapsayan bir proje olup, proje kapsamında helikopter üzerinde mevcut seyrüsefer, haberleşme ve görev ekipmanlarının sayısalları ile değiştirilmiş; kayan harita, hava radarı, kaska entegre gece görüş sistemi, kızıl ötesi hedef tespit sistemi (FLIR) ve yedek yakıt tankı entegrasyonları gerçekleştirilmiştir. Proje tamamlanarak helikopterler kullanıcıya teslim edilmiştir. (TAI)



AH-1P/S Cobra Modernizasyonu - Askeri Fabrikalar

1995 yılı ve devamında 30 adet AH-1P/S Cobra helikopteri 901. HAADFK tarafından modernize edilmiştir (Tuncay Deniz)