Bayraktar Taktik İHA

hayır,  insansız jet dediğimiz savaş jeti gibi hareket edecek birşey değil,  en azından şimdilik değil.
insansız jet  "jiha"  kavramı,  şimdilik ses hızının altında  uçacak sistemleri kapsıyor.
bizim için de böyle,  başkaları için de böyle.

jihanın  komutasında meydana gelecek  sinyal  gecikmeleri de aslen  tam da bu nedenden dolayı sanıldığı kadar  korkunç bir sorun değil.
sorun olan kısmı ise  insanlı jetlerdeki  kadar göze alınacak  bir sorun olur.

yani,  aslen,  ses üstü hızlarda uçan insanlı savaş uçakları da  ani  manevralar sırasında  olmaları gereken yörüngenin dışına çıkmaktadır.
ses üstü hızla uçarken  yapılan manevralardaki bu  yörünge dışına çıkışlar,  özellikle sınır hattında uçan  insanlı savaş uçaklarının sık sık yabancı hava sahasını  kısa bir süre ihlal etmesine neden olur.
bu durum zaten milyonlarca kere yaşandığı için,  hemen hemen hiç bir devlet kendi hava sahasını  ihlal eden yabancı savaş uçaklarını hemen vurmaz.
bunun   sıralı uyarı ve angajman aşamaları tanımlanmıştır.

durum insanlı savaş jetlerinde bile bu şekilde kabul görmüşken,   insansız savaş jetlerindeki sinyal gecikmelerinden kaynaklanabilecek sorunlar ordular tarafından gayet makul karşılanacaktır.
zaten, gerek ses hızının altında uçacak olmaları,  gerekse aletlerde standart olarak bulunacak yapay zeka yazılımları sayesinde bu sorun en alt seviyeye  indirgeneceğinden ciddi bir sorun olarak görülmez bu durum.

BAYKAR @Baykar_Savunma

Arnavutluk İçişleri Bakanı Sayın Bledar Çuçi (@bledicuci) ve beraberindeki heyet, Baykar Milli S/İHA Ar-Ge ve Üretim Tesisleri'ni ziyaret etti.

Kendilerini ağırlamaktan memnuniyet duyduk.
https://mobile.twitter.com/Baykar_Savunma

hayır,  insansız jet dediğimiz savaş jeti gibi hareket edecek birşey değil,  en azından şimdilik değil.
insansız jet  "jiha"  kavramı,  şimdilik ses hızının altında  uçacak sistemleri kapsıyor.
bizim için de böyle,  başkaları için de böyle.

jihanın  komutasında meydana gelecek  sinyal  gecikmeleri de aslen  tam da bu nedenden dolayı sanıldığı kadar  korkunç bir sorun değil.
sorun olan kısmı ise  insanlı jetlerdeki  kadar göze alınacak  bir sorun olur.

yani,  aslen,  ses üstü hızlarda uçan insanlı savaş uçakları da  ani  manevralar sırasında  olmaları gereken yörüngenin dışına çıkmaktadır.
ses üstü hızla uçarken  yapılan manevralardaki bu  yörünge dışına çıkışlar,  özellikle sınır hattında uçan  insanlı savaş uçaklarının sık sık yabancı hava sahasını  kısa bir süre ihlal etmesine neden olur.
bu durum zaten milyonlarca kere yaşandığı için,  hemen hemen hiç bir devlet kendi hava sahasını  ihlal eden yabancı savaş uçaklarını hemen vurmaz.
bunun   sıralı uyarı ve angajman aşamaları tanımlanmıştır.

durum insanlı savaş jetlerinde bile bu şekilde kabul görmüşken,   insansız savaş jetlerindeki sinyal gecikmelerinden kaynaklanabilecek sorunlar ordular tarafından gayet makul karşılanacaktır.
zaten, gerek ses hızının altında uçacak olmaları,  gerekse aletlerde standart olarak bulunacak yapay zeka yazılımları sayesinde bu sorun en alt seviyeye  indirgeneceğinden ciddi bir sorun olarak görülmez bu durum.

Kusura bakmayın ama kendi kafanıza göre bir mantıkla, teknik dayanağı olmayan bazı varsayımlarda bulunuyorsunuz. Bu söylediklerinizin kaynağını ve teknik dayanağını da açıklarsanız iyi olur.  Ben bazılarına biraz olsun cevap vereyim:
1. Süpersonik uçan jet uçağı keskin manevra yapamaz. Teknik olarak mümkün değil. Süpersonik özellik esas olarak uçağın hedefine çabuk ulaşması için ve yüksek irtifada hava-hava füzelerinden kaçınması için gerekli. Yüksek manevra için gereksiz zaten.
2. Jet uçaklarının ana özelliği, atmosferin alt tabakalarında dahi hızlı hareket ettiklerinden çok çabuk yön değiştirebilmeleri, çabuk hız alabilmeleri. Bu tabakalarda süpersonik uçabilecek uçak dünyada çok sayılıdır zaten.
3. Bu iki özelliklerinden ötürü aerodinamik yapıları dengesizdir.
4. Bu özellikleri olmayacaksa neden JET SİHA yapıyoruz? Ben süpersonik olmak zorunda demedim zaten.
Sinyal gecikmesi hızla alakalı bir olay değil. "Satellite Signal Latency" olayını bir daha inceleyin derim. 40000km'deki uyduya gönderilen ve geri gelen sinyal uydu ve uçak arasındaki mesafe, dünyanın dönüşünden ve uçağın anlık pozisyonundan ötürü 60-70000km yi bulabilir. Bu sinyalin geri dönüşünü de hesaplarsanız 120-1500000km sinyal mesafesi konuşuyoruz. Bu da ışık hızındaki sinyalde 0.5 saniye gecikme yapar. Bu sinyalleri proses eden ve tekrar yönlendiren elektronik devrelerdeki gecikmeler ile fiiliyatta 2 saniyeyi bulan gecikmeler normaldir. (Evdeki uydu alıcılı TV ile antenli TV arasındaki sinyal farkı buna en iyi örnektir). ABD, Afganistan'da Reaper uçururken ; iniş ve kalkışı Afganistan'daki üste konumlu pilot yapar. Uçak havada iken, ABD'de yerleşik bir pilot devir alır ve uçurur. Çünkü 2 saniyelik gecikme de olsa, yavaş ve genelde düz bir rotada uçarak yere yapılacak operasyonu sinyal gecikmesi pek etkilemez. Ama hızlı ve hareketli bir jet uçağı için bu aynı değildir.
Verdiğiniz süpersonik sınır ihlalleri örneğinin - doğruluğu ne kadar şüphe götürür bilemiyorum ama- bu konuyla ve sinyal gecikmesiyle alakası olmayan bir benzetme.
Yapay zekaya gelince; sinyal gecikmesini devreye almayacak tam otonom bir AI proğramı ile jet ihalar uçurulabilir.

hemen hemen her maddenizde  çelişki var.

1. süpersonik var,  süpersonik var.  süpersonik jet uçaklarının tamamı da keskin manevralar yapabilir;  ama işte orda da keskin var,  keskin var.
2.  ilk maddenizde "süpersonik uçakların  keskin manevra yapamadığını  iddia ederken ikinci maddenizdeyse tam tersi süpersonik uçakların  çok  hızlı yön değiştirmesi"   diye bir şey yazmışsınız.
nasıl oluyor?
manevra kavramının  ne olduğunu bildiğiniz şüpheli de,  siz bir  "Pugachev "  ismini  ve  "cobra"  manevrasını  araştırarak  başlayın.
akrobasi ve Türk Yıldızları felan.

4.  el  oğlu  niye yapıyorsa  biz de  ondan  yapıyoruz,  daha doğrusu yapacağız.  ortada  yapılmış birşey var da ben mi görmüyorum sanki?
sinyal gecikmesi olayının ne olduğunu biliyorum.
sizin  bilmediğiniz şey şu:  şu an  TF motorlu  uçması planlanan  jihaların  uydudan kontrolü  diye bir fantazi  yok.
tek tek kaynak felan yapıştırmayacağım,  kusura bakılmasın;  ama  hemen hemen tüm aletler  yakınlardaki başka bir sistem tarafından yönetilecek gidişat değişmezse.
biz dahi,  sürekli "mmu'nun  insansız uçakları yönetme kabiliyeti"  özelliğini  hemen her açıklamamızda vurguluyoruz zaten.
ne  uydusu?
ne sinyal gecikmesi?
bir uydunun saatlik işletim ücreti nedir?
şu an TSK kullanımındaki tüm ihalar neden uydu kontrollü değil?

örnek senaryo:
Diyarbakır üssünden jiha kalkar ve tam otonom şekilde Irak yönüne uçar.
uygun konuma geldiğinde  komutayı  barış kartalı veya Yüksekova'da konuşlu  seyyar komuta birimi  alır.
kandil bölgesindeki önceden belirlenmiş  hedefler vurulduktan sonra,  Yüksekova "tanımlanan iniş noktasına geri dön"   komutunu yollar.
uçaktaki  yüksek  hassasiyetli gps ve kks gibi  navigasyonlar yardımıyla alet  planlanan üsse gidip  iniş gerçekleştirir.


şimdi burada nerede sinyal gecikmesi?
sizin yazdıklarınızı okuyanlar da "ihaların uçtuğu her saniye  yerden başka bir komut  yollanıyor"  felan sanacak.
yok böyle bir şey.  3 saatlik görev uçuşunun  yarısından çoğunda  ortada gecikecek bir sinyal felan olmayacakki.
ne yani,  tb2'de bile bulunan otonom uçuş ve seyrüsefer sistemlerini jihalardan esirgeyip yerden her saniye yeni bir komut mu yollamayı düşünüyorsunuz jihalara?
ya da tb2 ve Anka gibi 24 saatlik  keşif felan mı yaptıracaksınız?
hangi sinyal gecikmesi bu?

baykar zaten Akıncı ihasının 500km hızla uçtuğunu  ima eden  twet ile,  aslında bu işe hafiften yaklaştığını da duyurmuş oldu.
yapmaları gereken  max görev hızı 1 mach olabilen;  ama 800 veya 900km görev uçuş hızı olan TF motorlu bir uçak.
akrobasi yapmayacak bu  alet.
it dalaşı felan,  şimdilik  no.

peki biz niye yapıyoruz jihayı?
dizel veya tp motorlu felan aletlerden daha hızlı bir şekilde  önceden belirlenmiş bir alana uçacak ve sınırlı bir müdahale yapacak.
bu  özelliğiyle de bizi ihaların rutin bataklığından çıkartıp yaşlanan f16 filolarımızın ömrünün uzatılmasına katkıda bulunabilecek.

bizim jiha yapmamızın  sebebi bu.

Fransız'ın  şimdilik  böyle dertlerinin  olmamasının da sebebi bu.
adamların süpersonik hızlarda uçabilecek modern uçak  bulmak gibi bir dertleri olmadığından bizim kadar tantanalı bir  maraton koşmuyorlar.

yani çok da şey ettirmemek gerek.

hemen hemen her maddenizde  çelişki var.

1. süpersonik var,  süpersonik var.  süpersonik jet uçaklarının tamamı da keskin manevralar yapabilir;  ama işte orda da keskin var,  keskin var.
2.  ilk maddenizde "süpersonik uçakların  keskin manevra yapamadığını  iddia ederken ikinci maddenizdeyse tam tersi süpersonik uçakların  çok  hızlı yön değiştirmesi"   diye bir şey yazmışsınız.
nasıl oluyor?
manevra kavramının  ne olduğunu bildiğiniz şüpheli de,  siz bir  "Pugachev "  ismini  ve  "cobra"  manevrasını  araştırarak  başlayın.
akrobasi ve Türk Yıldızları felan.

4.  el  oğlu  niye yapıyorsa  biz de  ondan  yapıyoruz,  daha doğrusu yapacağız.  ortada  yapılmış birşey var da ben mi görmüyorum sanki?
sinyal gecikmesi olayının ne olduğunu biliyorum.
sizin  bilmediğiniz şey şu:  şu an  TF motorlu  uçması planlanan  jihaların  uydudan kontrolü  diye bir fantazi  yok.
tek tek kaynak felan yapıştırmayacağım,  kusura bakılmasın;  ama  hemen hemen tüm aletler  yakınlardaki başka bir sistem tarafından yönetilecek gidişat değişmezse.
biz dahi,  sürekli "mmu'nun  insansız uçakları yönetme kabiliyeti"  özelliğini  hemen her açıklamamızda vurguluyoruz zaten.
ne  uydusu?
ne sinyal gecikmesi?
bir uydunun saatlik işletim ücreti nedir?
şu an TSK kullanımındaki tüm ihalar neden uydu kontrollü değil?

örnek senaryo:
Diyarbakır üssünden jiha kalkar ve tam otonom şekilde Irak yönüne uçar.
uygun konuma geldiğinde  komutayı  barış kartalı veya Yüksekova'da konuşlu  seyyar komuta birimi  alır.
kandil bölgesindeki önceden belirlenmiş  hedefler vurulduktan sonra,  Yüksekova "tanımlanan iniş noktasına geri dön"   komutunu yollar.
uçaktaki  yüksek  hassasiyetli gps ve kks gibi  navigasyonlar yardımıyla alet  planlanan üsse gidip  iniş gerçekleştirir.


şimdi burada nerede sinyal gecikmesi?
sizin yazdıklarınızı okuyanlar da "ihaların uçtuğu her saniye  yerden başka bir komut  yollanıyor"  felan sanacak.
yok böyle bir şey.  3 saatlik görev uçuşunun  yarısından çoğunda  ortada gecikecek bir sinyal felan olmayacakki.
ne yani,  tb2'de bile bulunan otonom uçuş ve seyrüsefer sistemlerini jihalardan esirgeyip yerden her saniye yeni bir komut mu yollamayı düşünüyorsunuz jihalara?
ya da tb2 ve Anka gibi 24 saatlik  keşif felan mı yaptıracaksınız?
hangi sinyal gecikmesi bu?

baykar zaten Akıncı ihasının 500km hızla uçtuğunu  ima eden  twet ile,  aslında bu işe hafiften yaklaştığını da duyurmuş oldu.
yapmaları gereken  max görev hızı 1 mach olabilen;  ama 800 veya 900km görev uçuş hızı olan TF motorlu bir uçak.
akrobasi yapmayacak bu  alet.
it dalaşı felan,  şimdilik  no.

peki biz niye yapıyoruz jihayı?
dizel veya tp motorlu felan aletlerden daha hızlı bir şekilde  önceden belirlenmiş bir alana uçacak ve sınırlı bir müdahale yapacak.
bu  özelliğiyle de bizi ihaların rutin bataklığından çıkartıp yaşlanan f16 filolarımızın ömrünün uzatılmasına katkıda bulunabilecek.

bizim jiha yapmamızın  sebebi bu.

Fransız'ın  şimdilik  böyle dertlerinin  olmamasının da sebebi bu.
adamların süpersonik hızlarda uçabilecek modern uçak  bulmak gibi bir dertleri olmadığından bizim kadar tantanalı bir  maraton koşmuyorlar.

yani çok da şey ettirmemek gerek.

Çelişki yok. Siz yazdıklarımı tam anlayamıyorsunuz demekki. Tekrar biraz daha açarak yazayım.
Yalnız Süpersonik var süpersonik var demek ne demek? İzah edermisiniz?
1. Süpersonik uçak keskin manevra yaparsa (hava hava füzelerinin yaptığı gibi) 10'larca g lik yerçekimi ivmesi altında pilot ezilir. Uçağın kendi yapısı da zaten bunu kaldırmaz. 9g'lik yerçekimi ivmesi çekebilecek şekilde tasarlanırlar, insanlı modern jet uçakları. Süpersonik hızdaki bir uçak, 9g çekecek olursa, dönüş yarıçapı nekadar büyük olur bir hesaplayın isterseniz. F16'nın "stall" olmadan, en sert dönüş yarıçapı 1940ft civarındadır. Bunu 0.3 mach hızla yani yaklaşık 190knot hızla yapar. 1.5 mach hızda ki becerebildiği en keskin dönüş yarıçapı ise 20000ft'dir. Yani 10 katından daha fazla.
3. Tam anlatamadım demekki; jet uçağının atmosferin alt kademelerinde çok daha çabuk yön değiştirip daha hızlı hareket kabiliyetine sahip olduğunu belirtmiştim. Süpersonik hızdaki jet uçağı keskin manevra yapamaz ama aynı uçak düşük hızda pervaneli uçağa göre çok daha hızlı hareket eder ve daha çabuk manevra yapar. Tabii, Jet uçağını yapısal olarak yüksek g stresine dayanıklı hale getirir ve insansız olarak uçurursanız çok daha sert 10-15+g manevralar yaptırabilirsiniz.
O söylediğiniz akrobasi hareketlerini çok iyi biliyorum ve bizzat izlemiş biriyim. O hareketlerin altında yatan hava dinamiğini de anlayan biriyim.
4. El oğlunun yaptığını değil; onların yapamadığını yapmamız lazım. TB2 öyle oldu. Sinyal gecikmesi probleminden dolayı zaten ya röle ya da başka uçar merkezlerden idare edilen uzun LOS mesafeli bir sistem geliştirilecek diye yazdım. Siz de benim yazdıklarımı tekrar etmişsiniz.

Uzaktan kumanda ile 150-250 km/saat hızla belli bir rotada fazla manevra yapmadan uçurulan ihalar gibi olmayacaktır jet iha.
LOS (Line of Sight - görüş mesafesi içinde) olarak uçuşlarda problem olmayacaktır. Ancak görüş mesafesi dışındaki uçuşlarda Satcom haberleşmedeki 2 saniyeye varan gecikme bu uçakların menzilini kısıtlayacaktır. Uçan diğer ihalar ile ya da yerden yüksek irtifada "röle" istasyonu kullanarak, ya da uçar birimlerde kontrol istasyonu kullanımı ile bu sıkıntı aşılabilir.

TSK'nın kullandığı tüm Anka-S lerde Uydu kontrolü özelliği var. TB2'lerin yeni versiyonları da uydu kontrollü yapılıyor. Hem Aksungur hem de Akıncı da uydu kontrolü var. Sadece şu ana kadar alınmış TB2 lerde uydu kontrolü özelliği yok. Burada yanılıyorsunuz.
Verdiğiniz Diyarbakır senaryosu LOS operasyonu. Buna kimse olmaz demiyorki zaten. Þu anda uygulanan da benzer bir yöntem. TB2'ler doğrudan yerden 300km'ye kadar, ara röle sistemi ile LOS ile yani görüş içi sistem ile kontrol edilebiliyorlar.
Benim yazmadığım şeyleri ben yazmış gibi yanlış algılayıp , çarpıtıp yazmayın tekrar.
Sinyal gecikmesinin LOS operasyonla bir alakası olmadığını defalarca yazdım daha önce. Sinyal gecikmesini biliyorum diyorsunuz. Ama yazdıklarınız, bilmediğinizi ortaya koyuyor. Hala LOS ve BVR operasyonu birbirine karıştırıyorsunuz. Görüş içi operasyonda sinyal gecikmesi olmaz. Nokta!

Güzel tartışma!

Süpersonik  uçaklar, akrobasi uçakları o heyecan yaratan manevralarını ses üstü hızlarda mı yapıyorlar?

İnsan sağlığı açısından 9g kuvvetine dayanabilen insanlı uçaklara karşın insansız uçakların daha yüksek g kuvvetine dayanabilmeleri ve daha fazla manevra yeteneğine sahip olmaları mantıklı değil mi?

Belki şu an bizim için öncelikli görünmüyor olabilir; ancak insansız bir süpersonik uçağa sadece hedeflere daha hızlı ulaşmak için mi ihtiyaç duyuyoruz? Yoksa Yüksek manevra kabiliyeti sayesinde düşman füzelerinden kaçabilecek ve düşman hava unsurlarına karşı önleme görevini kolaylıkla yerine getirebilecek bir sisteme ihtiyacımız olamaz mı?

Güzel tartışma!

Süpersonik  uçaklar, akrobasi uçakları o heyecan yaratan manevralarını ses üstü hızlarda mı yapıyorlar?

İnsan sağlığı açısından 9g kuvvetine dayanabilen insanlı uçaklara karşın insansız uçakların daha yüksek g kuvvetine dayanabilmeleri ve daha fazla manevra yeteneğine sahip olmaları mantıklı değil mi?

Belki şu an bizim için öncelikli görünmüyor olabilir; ancak insansız bir süpersonik uçağa sadece hedeflere daha hızlı ulaşmak için mi ihtiyaç duyuyoruz? Yoksa Yüksek manevra kabiliyeti sayesinde düşman füzelerinden kaçabilecek ve düşman hava unsurlarına karşı önleme görevini kolaylıkla yerine getirebilecek bir sisteme ihtiyacımız olamaz mı?

Evet biraz daha uzaklaşıp geniş açıdan bakmalı.

Neden yüksek hızlara ihtiyaç duyulur?
(Asıl amaç hızlı intikal ile şok baskın, erken önleme veya çabuk kaçınmak)

Bir hava platform manevra yaparak onlarca G zorlayabilen füzelerden korunabilir mi?
(Pek olası gelmiyor şu anda)

Supersonik ihalarda milisaniyelik etkileşimli manevralar gerekir mi?
(Dogfight beklemiyorum açıkçası Ayrıca Amerikadaki adamla online pubg oynayabiliyorsan bu da çok zor olmaz heralde)

Tamamen otonom olmasa da bazı manevralar kalıp halinde otonomlaştırılamaz mı?
(Otomatik iniş bile yapılabiliyorsa neden olmasın. Tuşa basınca x manevrası yapılır)

Pif paf vb şeyler manevra için bu platformlara ne kadar uygulanabilir ve Bu anlamda klasik kanatlı aerodinamik kalıptan uzaklaşılabilir mi?
(Uygulanırsa kanat kavramı değişecektir. hava aracı ile dolanan mühimmat gibi kavramlar iç içe geçecektir ama araçlar TCG Anadoluya inebilecek şekilde de adapte dahi edilebilir. Kanat uçuş tasarrufu amacıyla etkinliğini tümden yitiremez)

"sizin  bilmediğiniz şey şu:  şu an  TF motorlu  uçması planlanan  jihaların  uydudan kontrolü  diye bir fantazi  yok."

süpersonik hız kabaca 1 mach ile başlayıp gidiyor,  1 mach  hızı azcık geçen de süpersonik,  2 mach hızla uçan da,  2.5 mach ile uçan da süpersonik.
manevra kapasitesi ise insanlı uçaklarda  hızla ters orantılı.  yani süpersonik var,  süpersonik var.
insansız uçaklarda plot olmadığından oradaki yüksek g sorunuyla ilgili etkenlerden birisinden kurtuluyoruz;  ama yine de  süpersonik uçarken 15g kaçınma manevrasında dağılmayacak veya tutuşmayacak bir uçak yapmak da başlı başına bir mesele.
yani yine kolay değil,  uğraşmaya deyer mi?  bilen yok.
teoride mümkün;  ama 300kg ağırlığındaki bir füzeye 15g yaptıracak kanat ile 3-4 tonluk bir uçağa 15g kaçınma manevrası yaptıracak kanat arasında da muhakkak bir fark var.
uğraşıp bunu yapacak  arge süreçlerini başaracağın kesin değil,  yıllarca uğraşıp başarılı da olup maliyeti kurtaracağı da kesin değil.
bu maliyet konusu çok başka,  aşağıda bir örnekle kabaca deyineceğim.

"Tabii, Jet uçağını yapısal olarak yüksek g stresine dayanıklı hale getirir ve insansız olarak uçurursanız çok daha sert 10-15+g manevralar yaptırabilirsiniz. "

iyi de,  zaten bilinen bir şey bu.  aksini mi söyledim?
laf kalabalığı yapınca siz doğru ben yanlış mı oluyorum yani?


tb2  öyle felan olmadı.
emin olun olmadı.
tb2'yi bu güne getiren  süreci önceki sayfalarda detaylıca belirtmiştim,  tekrarlamaya gerek yok.

sizin yazdıklarınızı çarpıtan yok.  çarpık yazarsanız çarpık anlaşılırsınız.
yukarıda 1.  maddeniz ile  ikinci maddeniz birbirini yalancı çıkartıyor.  y o doğru,  ya öbürü.
bunu açık açık söyleyince çarpıtma mı oluyor?


son tekrar.

"sizin  bilmediğiniz şey şu:  şu an  TF motorlu  uçması planlanan  jihaların  uydudan kontrolü  diye bir fantazi  yok."

yok kardeşim,  yok.
ben ne yapayım,  yok.
yukarıda verdiğim Diyarbakır  görevi dışında  jihayla
a.  neyi nasıl yaparız?
b.  neyi  niye yapamayız?
c.  neyi  niye göze alırız?

sorularının cevabı kimsede yok.
motoru tf olacak da,  gerisi belli değil.
süpersonik ise  ne kadar süpersonik?
1.1 mach kadar mı?  2.5 mach kadar mı süpersonik?
1.1 mach ile uçarken 9 g kaçma manevrası mı  yaparsa daha iyi?  yoksa 2.8 mach ile uçarken 3g kaçınma manevrası yaparken mi iyi?

tamamen uydurma rakamlarla başka bir hususa dikkat çekeyim.
bir uçağın fiyatı 50 milyon olsun.
plot yetiştirmek de 1 milyona denk gelsin.
uçağın üstündeki silahlar 5 milyon olsun.
bu savaş uçağı vurulmuş olsun.
ailesine 1 milyonluk bir tazminat ödendi diyelim.
bu olayın maliyeti 57 milyona geliyor.

yapılacak jiha 1.5 mach ile uçarken 15g kaçma manevrası yapacak kadar süpersonik olsun diyelim.
bunun argesi,  alt yapı çalışmaları,  bakım ve kullanım ekiplerinin yetiştirilmesi, uçuş başına alınacak ücretlerin  tesbiti,  5  yıllık servis ve yedek parça maliyetleri,  yerdeki hangarların ve üslerin inşaası...
bu gibi  maliyetlerin tamamının  57  milyonun altında olması gerekiyor,  yani  15g kaçınma manevrası yapabilecek bir jiha yaptığında bunun  maliyetinin  insanlı jetten de uygun olması gerekiyor.

yani, süpersonik var, süpersonik var.
her süpersonik aynı olamıyor.
insansız f16 gibi bir süpersonik şimdilik  sonraya kalsın,  f22'yi  anmaya bile lüzum yok.


yani, insansız jetin  her sorusuna cevap verdik de,  tek derdimiz  uydudan gelen sinyalllerin gecikmesi kaldı.
uçacaklar da,  ne yapmak için  uçacaklar?  bu sorunun cevabı  Diyarbakır senaryosu dışında pek ortada yok.

bizim için;  ama sadece bizim için,  şimdilik olay yerine helolardan ve klasik ihalardan daha hızlı varacaklar ve becerebilirlerse f16'ların  yaşlanma hızını azaltacaklar.

başkaları  bizim kadar önemsemiyor değil de,  bizim kadar öncelik vermiyor;  çünkü  onların vuracakları mağaralar da yok,   yaşlanan filolarını  daha iyisiyle  değiştirecek alternatifleri de çok.

Bakın korsan kardeşim,
Laf kalabalığı deyip burada yazılanları küçümsemeyin. Asıl laf kalabalığı şu son yazdığınız yazıda. Yazının boyutuna bakın yeter. Kendinizi ifade etmede eksiğiniz yok. Benim gibi kelime bulmakta zorluk çekmediğinizde belli.
Bazı konularda aynı şeyi konuşuyoruz bazılarında hemfikir değiliz. Ama medeni bir şekilde, hemfikir olmadığımız konularda anlaşamadığımızı kabul edelim derim.
Ben, yalnız, size şu soruları sorayım o zaman;
1. Madem her işimizi görüş içi sistemle halledeceğiz neden hem Tusaş hem Baykar; Anka-S, Aksungur, Akıncı ve yeni TB2'lere Satcom kabiliyeti koyuyor? Neden kuvvetler bu özelliği istiyor?
2. ABD neden tüm UCAV sistemlerine, jet motorlu veya pervaneli olsun, Satcom sistemi koyuyor? (Predator, Reaper, Global Hawk, X47-B, Loyal Wingman)
3. Boeing, geniş spektrumlu AI kullanacak Loyal-Wingman için, Boeing Avustralya ile birlikte neden özel bir Satcom geliştiriyor?

evet,  hem ortak hem de farklı düşüncelerimiz var.
kabul.

1.  her işimizi "şimdilik" görüş içi sistemlerle halledeceğiz.
şimdilik
yani. bunu anlatmak için defalarca kez "sonraya kalsın"  gibi ifadeler kullanıyorum.

2.  galiba anlatamadığım nokta tam da bu.
jet uçav var,  jet uçav var.
jet motoru takılan her alet ses  hızı üstü  uçarak görev yapmaz.
o uydu yönetiminin yapılabilmesi için  aletin çok kuvvetli manevra yapmaması ve çok da hızlı uçmaması gerekiyor.
eğer "bu alet 1.8 mach hızla uçarken hh füzelerinden kaçması için de 25g üstü kaçınma manevrası yapsın"  diye tutturulursa iş tam da sizin anlattığınız sinyal gecikmesi sorununa tosluyor.

yani siz haklısınız kardeşim.  bu günün uydu teknolojileriyle bu iş zor,  bu yüzden de şimdilik süpersonik var, süpersonik var.
olmak zorunda.
ses altı hızlarda uçan ister dizel motorlu,  ister tp motorlu,  isterse tf motorlu aletlerde uydu kontrolüyle yönetim belirli koşullarda uygulanabilir ve uygulanmaktadır.
o belirli koşulları "süpersonik var, süpersonik var"  şeklinde anlatmaya çalıştım;  ama sanırım becerememiş olabilirim.

40g manevra yapabilen hava füzelerinden  kurtulabilecek  manevra yeteneğini yapan  jet motorlu iha bu günün konusu değil.
tüm teknik sorunları aşıp  bu ihayı yapsanız da sizin bahsettiğiniz sinyal gecikmesine tosluyor.
yani sağdan sola yazsak da, soldan sağa yazsak da sonuç aynı yere çıkıyor.

üçüncü maddenizle ilgili hiçbir bilgim yok, birşey diyemeyeceğim.

ek:
TSK'nın şu anki tüm ihalara uydu yönetim yeteneği kazandırması konusu başka bir konu.
bir ihanın uydu kontrol yeteneğini barındırması demek,  o ihanın uçuşunun her saniyesinde uydudan yönetileceği anlamına gelmiyor.

zaten sadcom var diye  her zaman uydudan yönetiliyor olsalardı bu kadar yer kontrol istasyonuna ne gerek vardı?

f16 gibi düşünün.
hem hh füzesi hem havadan yere füzeler taşır,  bu yeteneğe sahiptir;  ama her görevde  hem hh hem hy füzeleriyle kalkmaz.
ihtiyaç neyse o an onu takıp yaparsın.

uydudan yönetim ihtiyacı özel anlarda başvurulan fazladan bir yetenektir.

tabi bu bizim gerçekliğimiz.

örneğin ABD'nin gerçekliği çok daha başka olduğundan  bu uydudan yönetme özelliği,  en az aletin üstündeki kamera kadar önemli onlar için.