GÖKSUNGUR İHA

TUSAÞ'ın zaten hali hazırda MMU, Hürjet, ATAK II, 10 ton sınıfı ağır nakliye helikopteri gibi sürüyle projesi var.

TİUS'a şu dönemde kaynak ve zaman harcamak ne derece doğru bilemiyorum. ATAK II ve Hürjet'ten sonra TİUS'un geliştirilmesi daha mantıklı olmaz mı?

Merhaba,

Kusura bakmayın birden fazla yazı yazdığımdan tam net okuyamadan cevap vermişim.

TF6000 evet TEI tarafından üretildiği haberleri dolaşıyor lakin hala testleri devam ediyor diye biliyorum.2023 ilk yarısı çok pozitif bir takvim.

Sayın İbrahim Akşit bu konuda biraz fazla iyimser tahminlere sahip TF6000 motor yapısı itibari ile 10.000 lb itki sağlayabilicek ses üstü hızlara çıkabilicek bir motorun üretildiğini belirtiyor.Fakat bu motorun test ve kalifikasyon süreçlerinin uzun sürmesi beklenmekte.

Eğer TF6000 motoru yakın zamanda MIUS ta kullanılan AL-322 serisi motor üzerinden yakın değerlere sahip olacak ise bir nevi kopyalama yöntemi ile motor gücünü daha ileri taşımış olabilirler.

Tabi TISU tam bir gizem içeriyor.Stealth bir model olacağı ve delta kanat sistemine sahip olacağı çeşitli platformlarda dillendirilmekte.

Sn VLS,
1. TEİ'nin TF6000 türbofan motoru üretiyor haberi dolaşması diye bir durum yok. TEİ, bu motoru her türlü detayıyla sanal ortamda ve bilgisayarda tasarımını bitirmiş ve üretime hazırlamıştı zaten. Þu anda da parça üretimi ve montajı devam ediyor. İlk ateşlemesi de 2023 başında yapılacak. Bu bilgileri bizzat TEİ genel müdürü defalarca verdi.
2. İbrahim Akşit kim? Bilmiyorum ama, TEİ'nin genel müdürü Sn Profesör Dr Mahmut Akşit'tir.
3. TF6000 motoru, 6000lbf (lb değil) itki verecek şekilde tasarlanmış bir motordur. Art yakıcısı yoktur. Takıldığı uçağın ağırlığına ve yapısının geometrisine bağlı olarak subsonik ya da süpersonik hızlara uçağı ulaştırabilecek bir motor olacaktır.
4. TF10000 motoru ise yukarıdaki motora art yakıcı takılarak istenildiğinde kısıtlı aralıklarla 10000lbf itki alınacak şekilde tasarlanacak yeni bir motordur. TF6000 motoru çalıştırıldıktan sonra bu motorun tasarımına geçileceğini belirtmişti Sn Mahmut Akşit.
5. Kızılelma (MIUS) uçağında kullanılacak olan Ukrayna motoru, AI serisi yani Alexandr Ivchenko serisi motorlar. AL serisi motorlar ise Rusya'nın Satürn firmasının ürettiği ve jet motor tasarımcısı Arkhim Lyulka'nın adını taşıyan motor serisidir.
6. motor teknolojisi kopyalanacak birisi varsa, o da TEİ'dir. Blisk Fan ve tek parça kristal türbin kanatçığı üretim teknolojisi olmayan ve hala Sovyet döneminden kalma "directionally-solidified" türbin kanadı dökümü yapan Ukrayna teknik açıdan TEİ'nin çok gerisindedir. Bizim eksiğimiz, mutfağımız, ekipmanımız ve yemek yapım becerimiz çok iyi olmasına rağmen çorbanın içine konacak her malzemeyi derhal istenilen şekilde bize temin edecek yan sanayimizin olmayışı. Yani Ukrayna, motor eko sistemini oturtmuş olduğu bir endüstriye sahip. Biz ise hala bu eko sistemi oluşturma çabasındayız.
Lütfen konuları, olayları ve isimleri saptırmayalım.

TUSAÞ'ın zaten hali hazırda MMU, Hürjet, ATAK II, 10 ton sınıfı ağır nakliye helikopteri gibi sürüyle projesi var.

TİUS'a şu dönemde kaynak ve zaman harcamak ne derece doğru bilemiyorum. ATAK II ve Hürjet'ten sonra TİUS'un geliştirilmesi daha mantıklı olmaz mı?

Demekki SSB, TISU'yu (Taktik İnsansız Savaş Uçağı) gerekli görmüş ki Tusaş ta yapıyor. Zaten KE daha ortada yokken Tusaş'ın bu projesi vardı. Aksungur ve Anka var diye Akıncı projesi durmadı. Þimdi de KE var diye TISU'nun durmaması normal. Mutlaka kullanım alanları farklı olacak iki savaş uçağı olarak MIUS ve TISU'nun.
Aslnda Atak-2'den belki de daha önemli bir proje olabilir TISU. Bilhassa derin hedef bombalama açısından çok kıymetli ve oyun değiştirici bir uçak olacaktır.
Atak-2, satış fiyatı 60-80milyon dolar arasında olacak bir uçak. Manpads ve HSS ler tarafından çok rahat avlanacak bir araç olacak. Bundan önce yarı fiyatına çok daha stratejik önemi olan TISU bence öncelikle üretilmesi şart bir ekipman.

Atak-2, satış fiyatı 60-80milyon dolar arasında olacak bir uçak. Manpads ve HSS ler tarafından çok rahat avlanacak bir araç olacak. Bundan önce yarı fiyatına çok daha stratejik önemi olan TISU bence öncelikle üretilmesi şart bir ekipman.

Tank'ın başına gelen helikopterin de başına geldi. Þimdi düşünelim: Helikopterin cephede kaç görevi var ve hangileri insansız sistemlere devredilebilir? Devredilemeyecek olan görev veya görevler varsa, bu tür işi yapan helikopterler için koruma tedbirleri düşünmek gerekecektir.

Aklıma gelen görevleri şunlar:

a) Atak tarzı görerek yakın ateş desteği. Sanıyorum "man in loop" nitelikli kamikaze dronlar ve diğer sistemler sayesinde bu görevi insansız sistemler yapabilir.

b) Ekipman ve yiyecek/ilaç nakliyesi. Dasal'ın nakliye dronları ve benzeri sistemlerle bu görev de insansız araçlara devredilebilir.

c) Asker indirme, intikal ve kurtarma görevi. Bu görevin insansız sistemlere devredilebileceğinden kuşkuluyum açıkçası. Çünkü, örneğin kritik durumdaki yaralıların doktor nezaretinde acil nakliyesini sadece helikopterle yapabilirsiniz.

Bir noktadan sonra helikopterler için chaff ve DIRCM tarzındaki pasif karıştırma çözümleri yetersiz kalabilir. Helikopterlerimiz için, AKKOR benzeri bir aktif koruma sistemi düşünmeye başlasak çok iyi ederiz gibime geliyor!

Savaşları hep karşıdan karşıya elinde ne varsa atılan hiç bitmeyen cephe savaşları gibi hayal ediyoruz nedense. Nedeni de biraz belli aslında çünkü körfez savaşı hariç hemen her savaş savaştan çok çatışma didişme gibi oluyor. Ukrayna Rusya savaşı mesela böyle savaş mı olur savaş dediğin ya Moskova ya Kiev in işgal edilmesi amaçlanarak yapılmalı. Savaş düşman başkentini işgal etmek için hücuma geçmektir. Tanklar helikopterler tükene tükene başkente ulaşılır savaş kazanılır. Savaşı öbür türlü düşününce bu savaşa helikoptermi tankmı yeter rafineri gemimi yeter haklı endişesi oluyor ama kendine bir süre verip başkente ilerlersen o zaman kaybettiklerin sadece süreç yönetimi meselesine döner. Tank vuruluyor füzeler çok şahane. Tamam vurulsun 2000 tankının 400 ünü kaybedip kocaman bir ülke işgal edeceksin olacak bitecek.

Türkiya işgal ordusu düzmeli ve öylede görünüyor. Yunanlılar o var bu var diyor ama haberleri yok savaş başlayınca ikinci günün sabahı Selanik batısından ordu güneye Atina'ya sarkacak. Yunanlılar kıyıdaki adaları savunmak için beklerken çıkartma gemileri bu güçler ile buluşmak için adaları bırakıp Selaniğin güneyine çıkartma yapacaklar.

Silahlar çok kahredici olabilir bazen çaresiz kalınabilir önlem bulunamayabilir Rusya yaşıyor ne yapsa vuruluyor mesela ama her zaman bir umut kapısı aralık kalacak oda mutlak işgaldir. İşgal ederseniz kamikaze silahlar artık çalışmaz manpads ler çalışmaz

Merhaba,

Kusura bakmayın birden fazla yazı yazdığımdan tam net okuyamadan cevap vermişim.

TF6000 evet TEI tarafından üretildiği haberleri dolaşıyor lakin hala testleri devam ediyor diye biliyorum.2023 ilk yarısı çok pozitif bir takvim.

Sayın İbrahim Akşit bu konuda biraz fazla iyimser tahminlere sahip TF6000 motor yapısı itibari ile 10.000 lb itki sağlayabilicek ses üstü hızlara çıkabilicek bir motorun üretildiğini belirtiyor.Fakat bu motorun test ve kalifikasyon süreçlerinin uzun sürmesi beklenmekte.

Eğer TF6000 motoru yakın zamanda MIUS ta kullanılan AL-322 serisi motor üzerinden yakın değerlere sahip olacak ise bir nevi kopyalama yöntemi ile motor gücünü daha ileri taşımış olabilirler.

Tabi TISU tam bir gizem içeriyor.Stealth bir model olacağı ve delta kanat sistemine sahip olacağı çeşitli platformlarda dillendirilmekte.

Sn VLS,
1. TEİ'nin TF6000 türbofan motoru üretiyor haberi dolaşması diye bir durum yok. TEİ, bu motoru her türlü detayıyla sanal ortamda ve bilgisayarda tasarımını bitirmiş ve üretime hazırlamıştı zaten. Þu anda da parça üretimi ve montajı devam ediyor. İlk ateşlemesi de 2023 başında yapılacak. Bu bilgileri bizzat TEİ genel müdürü defalarca verdi.
2. İbrahim Akşit kim? Bilmiyorum ama, TEİ'nin genel müdürü Sn Profesör Dr Mahmut Akşit'tir.
3. TF6000 motoru, 6000lbf (lb değil) itki verecek şekilde tasarlanmış bir motordur. Art yakıcısı yoktur. Takıldığı uçağın ağırlığına ve yapısının geometrisine bağlı olarak subsonik ya da süpersonik hızlara uçağı ulaştırabilecek bir motor olacaktır.
4. TF10000 motoru ise yukarıdaki motora art yakıcı takılarak istenildiğinde kısıtlı aralıklarla 10000lbf itki alınacak şekilde tasarlanacak yeni bir motordur. TF6000 motoru çalıştırıldıktan sonra bu motorun tasarımına geçileceğini belirtmişti Sn Mahmut Akşit.
5. Kızılelma (MIUS) uçağında kullanılacak olan Ukrayna motoru, AI serisi yani Alexandr Ivchenko serisi motorlar. AL serisi motorlar ise Rusya'nın Satürn firmasının ürettiği ve jet motor tasarımcısı Arkhim Lyulka'nın adını taşıyan motor serisidir.
6. motor teknolojisi kopyalanacak birisi varsa, o da TEİ'dir. Blisk Fan ve tek parça kristal türbin kanatçığı üretim teknolojisi olmayan ve hala Sovyet döneminden kalma "directionally-solidified" türbin kanadı dökümü yapan Ukrayna teknik açıdan TEİ'nin çok gerisindedir. Bizim eksiğimiz, mutfağımız, ekipmanımız ve yemek yapım becerimiz çok iyi olmasına rağmen çorbanın içine konacak her malzemeyi derhal istenilen şekilde bize temin edecek yan sanayimizin olmayışı. Yani Ukrayna, motor eko sistemini oturtmuş olduğu bir endüstriye sahip. Biz ise hala bu eko sistemi oluşturma çabasındayız.
Lütfen konuları, olayları ve isimleri saptırmayalım.

Yaşar Bey Merhaba,

1.Bilgisayar ortamında çizimleri yapılmış lakin ilk prototip üretimi ile alakalı daha testleri tamamlanmamış bir motor TF6000.TEI gurubunun bu noktada iyi çalıştığını biliyoruz.Fakat ortada siyasi bir reklam oluştuğundan ötürü denilen takvim ilk üretim ve testler için oldukça erken.Ortalama bu sınıftaki motor üretim ve testlerinin tamamlanarak bir hava aracına entegre edilmesi minum 2 senelik bir süreç.Bu süreç sadece işlerin tamamen iyi gitmesi durumunda olacağı tahmin edilen süredir.

3.TF6000 motoru 6000lbf itki üretmesi bekleniyor ama bu noktada daha henüz motor performans testleri başlamadı.Tamamen beklenen hedef içerisinde o gücü sağlayabilmesi için yakıcıların malzeme dayanımı,itki performans yönlendirme sistemi ve kristal türbinlerin direnç testleri daha başlamadı.Önce bunların dayanım ve gelebilicek en maksimum performanslarını görmeden bir şey söylemek anlamsız olur.

4.AI-322 serisi yazıcaktım I yerine L koymuşum tabi AL-322 denilen bir jet motor olmadığını bildiğinizi varsayıyorum.

6.TEI şu an için GE ve RR ile geliştirdikleri bir çok projede lisans altı üretimlerini yapmakta.Bu noktada Ukrayna'nın kendi sovyet ekolünden gelen motor mimari becerisi 30-40 senelik bir süreci kapsamakta.Dediğiniz gibi teknolojisi evet geride olabilir lakin kendi sistemini ve ekosistemini oluşturduğundan ötürü malzeme teknolojisi ve mühendislik becerisi bakımından bizden daha ileri bir seviyedeler.Tabiki teknoloji açısından geri plandalar lakin bu noktada TEI de çok iyi bir noktada değil.Nihayetinde bizde lisans altı parça ve GE ile RR nin verdiği mühendislik altyapısını kullanmamış olsaydık şu an bu projelerin ve bu know-how bilgilerine sahip olamazdık.

O yüzden belirli parçaların yerli motora entegrasyonu için açık kaynak (AI) (L yazmamaya özen gösterdim anlayamadığınız için) motor teknolojisinden belirli altyapılar alınarak ambargoya uğrayacak parçaların bu motorlara entegre edildiğini söyleyebilirim.

Sn VLS,
1. Sn Akşit, önümüzdeki yılın ilk çeyreğinde ilk ateşlemeyi yapacaklarını ve burada TF6000 motorundan 3500-4000lbf gibi bir itki değeri almayı beklediklerini, bilahare yapılacak iyileştirmelerle 6000lbf lik bir itkiye ulaşacaklarını söyledi. Bunlar hep zaman. (2024??) . Bundan sonra bu motorun kabul ve entegrasyon testleri var. (2025-26??). Ne kadar TS1400 ile tecrübe kazanmış olsalarda burada fiziki bir zamana ihtiyaç var. 2026'dan önce bu motoru uçar bir alette görmek pek mümkün değil. Bunu tarih vermese de kendisi de söylüyor.
2. F110 motorunda kullanılan tek kristal türbin kanadı ebadındaki bıçakları üretebildiklerini teyit etmişti Sn Akşit. O bakımdan bir sıkıntı olacağını zannetmiyorum. TEİ, blisk fan teknolojisini de gene f110'u bırakın koca LEAP motor ebadındaki motorlar için uyguluyor. "Additive" eklemeli 3D teknoloji kullanarak üretilen bu parçaların üretiminde oldukça ileri seviyede TEİ. Teknik açıdan çoook ileride. Eksikleri yan sanayinin istenilen parçaları üretebilecek durumda olmaması. Ufak bir jet motoru olan ve ana motoru çalıştıran "starter-engine" gibi parçaları maalesef Motor Sich'den temin edecekler mesela.

Yazık , demek en ufak parçayı bile kendisi üretmek zorunda kalıyor TUSAÞ...Demek ki bu üretim mutfağı , eko sistemi yaratmak gerekiyor...Ankara'da ihtiyacımız olan tüm at yapı-malzemelerin taşeron olarak üretileceği mutfak yapılıyor....

*******Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Demir, Ankara Uzay ve Havacılık İhtisas Organize Sanayi Bölgesi'nde (HAB) 300 işletmenin yer almasını planladıklarını belirterek, "Bölgenin 15 bini aşkın istihdam sağlamasını bekliyoruz." dedi.

"İhtisas OSB, uzay ve havacılık sektörüne yönelik yerel ve uluslararası imalat sanayi işletmelerini bir araya getirmeyi hedeflemektedir. Bu sektöre odaklanmış firmaların bir araya gelmesi büyük bir sinerji oluşturacaktır diye düşünüyoruz. Buradaki faaliyetlerle özellikle havacılık ve uzay alanındaki çeşitli imalat faaliyetleri, teknolojilerin geliştirilmesi gibi çalışmalar yürütülecek."

HAB'da ana odağı havacılık ve uzay olan çeşitli sektörlerin yer alacağını vurgulayan Demir, bölgede hava taşıtları ve uzay araçları üretimi ve tasarımı, motor ve motor parçaları üretimi, elektrik elektronik ve optik ekipmanları, kompozit imalat teknolojileri, kablo donanım ve kablaj, kabin içi ve kargo bölümü donanımları, İHA sistemleri, robot teknolojisi ve proses otomasyonu, IT teknolojisi ve telekomünikasyon sistemleri, uydu teknolojileri, türbin teknolojileri, mikro ve nanoteknolojiler gibi sektörlerin yer alacağını bildirdi.

Yaşar bey,

TF6000 için aksesuar  alma konusunda sıkıntı  oluştuğunu firma yetkilisi kendisi söyledi.
dediğiniz  firmanın alt sistemleri,  bu ambargoyu aşmak adına bir tahmin mi?
yoksa  yetkilinin bahsettiği aksesuar alt parçalarını satmayan zaten o  kaynak mı?
anlayamadım bu işi doğrusu.

Bence bu aksesuar denilen şeyler ülkemizde yapılacak şeyler ama süreç uzuyor işte.

Bu ekosistemleri bir kurarsak göreceğiz o zaman ambargo uygulayan ülkeleri.

Hem füze, roket, uçak, gemi,uzay, uydu, iha v.b. alanlarda hızlı adımlarla ilerlemeliyiz. Hem de alt sistemler konusunda...

Serkan1976'ın yorumunda gördüğüm Uzay ve Havacılık İhtisas Organize Sanayi Bölgesi haberine çok sevindim ülke adına.