Yerli Çip Çakıl / Yongatek.

16nm keşke üretsekte bana mümkün gelmiyor yaa. Ayrıca hadi 16nm transistör üretim tekniğini Tayvanlılardan ve Malezyalılardan destek ile kazandık, yani çip üretimi sadece lazer kesme ile olmuyor her aşaması ile zor bir olay. Herkes litografiye takmışta sadece o yok yani . Milyar dolarlık fabrika yatırımını başardık, bize tüm makinaları verdiler, müşterileri bulduk 16nm işlem yapabilecek Çipi kim tasarlayacak. Dışarıdan çip tasarımı almanın bu noktada bir anlamı yok olsa bile kim kaç paraya verecek.

Yıllarca İntel AMD Apple Quallcom gibi şirketler çok büyük bir çip tasarlama birikiminin üstüne milyarlarca dolar harcayıp yüksek performanslı çipler ortaya çıkardılar. 16nm çip tasarlamak 2035 için bir Kızılelma olsun. Ama öncesinde Türkiye paket halinde FPGA tasarlayıp üretme yeteneğine sahip olsun. 60nm teknolojisine kadar her türlü çipi tasarlayabilecek yapıda olsun birçok noktada yetecektir . Zaten Yeterli performansta FPGA tasarlayabilirsek savunma sanayimizde ki ihtiyacımızın yüzde 70 75'ini karşılamış oluyoruz. Bunun yanına özel maksatlı çipler ve bu çip tasarımını yerli bir endüstri ile karşılamamız için kendi makina sanayimizi kurmamız gayet yeterli olacaktır. 16nm çok uçuk bir hayal gibi geldi. Sadece çip üretmekle de bu iş bitmez ayrıca iyi bir anakart üretim ve dizaynına da sahip olmak gerekiyor iyi bir elektronik devre elemanları üretimine de sahip olmak gerekiyor komple bu işi çözmek istiyorsak ve tüm bu dediğim temelden ve geniş bür perspektifte yürümek hem daha kolay hemde birçok sorunu çözücü cinsten.

Ama belkide şöyle düşünüyor olabilir yöneticilerimiz. Yaa zaten basit devre elemanlarını ve düşük güçteki çipleri her yerden her şekilde alırız biz yüksek performanslı ve yüksek üretim teknolojisine sahip çiplere yönelelim ki burada kritik çiplerde bağımsız hale gelelim denmiş olabilir. Ama bu durumda bir yarı iletken endüstrisi oluşturmaz savunma sanayisi için ihtiyaç giderici bir endüstri oluşturur. Ve ileride olacak yeniliklere ayak uydurabilir mi hiç bilmiyorum.

Ama Türkiye gerek jeopolitik konumu gerek işgücü gerek Avrupa birliği ticaret anlaşmaları gereği bu işi yapmaya bu işten Malezya gibi büyük paralar (80 100 milyar dolar ) kazanmaya çok çok uygun bir ülke.

Bilgiçlik yapacak seviyede değilim ama chip tasarımı nanometreden bağımsız bir konu diye biliyorum 200 nanometre de 10 nanometrede aynı benzer yazılımlar ile tasarlanıyor bir anlamda script yani yazılım kelimelerinden satırlarından oluşan chip tasarımı derleme gibi işlem sonrası transistör dizilimine dönülüyor ve litografi ile bu imaj silikona düşürülüyor.
Tübitak daki butik üretim için 150 nm normal ama 5 milyar dolar yatırım ile 16 nm gibi hedefler tabiki olmalı. Hatta 16 da 5 nm nin olduğu günümüzde haddini bilen bir hedef ama tabiki memnun olunacak bir iddiasıda var. Normal bir evde bile bir avuç chip var kapı zilinden bulaşık makinesine  tartya kadar her  şeyde chip var çok geç kaldık

Bilgiçlik yapacak seviyede değilim ama chip tasarımı nanometreden bağımsız bir konu diye biliyorum 200 nanometre de 10 nanometrede aynı benzer yazılımlar ile tasarlanıyor bir anlamda script yani yazılım kelimelerinden satırlarından oluşan chip tasarımı derleme gibi işlem sonrası transistör dizilimine dönülüyor ve litografi ile bu imaj silikona düşürülüyor.
Tübitak daki butik üretim için 150 nm normal ama 5 milyar dolar yatırım ile 16 nm gibi hedefler tabiki olmalı. Hatta 16 da 5 nm nin olduğu günümüzde haddini bilen bir hedef ama tabiki memnun olunacak bir iddiasıda var. Normal bir evde bile bir avuç chip var kapı zilinden bulaşık makinesine  tartya kadar her  şeyde chip var çok geç kaldık

Aslinda hem oyle hem degil. Her process icin transistorlerini karakterize edersin. Ama o transtorlerin kullandigi kutuphanelerdeki logic gate leri senin script dedigin EDA yazilimlari ile tasarimi yapmak icin kullanirsin ama kutuphane ozelinde process'e uyarlanan parcalar var. Lego parcalari gibi dusun process icin ozel tasarlanir.  sonra bir ust seviyede alttaki process'in ne oldugu seni ilgilendirmez. Bu genelde sayisal tasarim icin kabaca boyle.
Ama analog tasarim radar gibi ozel devrelerde o process icin karakterize edilmis transistorleri direkt kullanirsin iste burada senin tabirinle script kullanilmaz tasarimci transistorleri tek tek yerlestirip tasarimi yapar ve fabrikadan aldigi o transistorun karakteristiklerini kullanarak yaptigi simulasyonlarla devrenin calisip calismadigina dair simulasyonlarini yapar.

Bende o kadar otomatik olmadığını tahmin ediyordum ama yine de 5 nm ile 100 nm arasında bu ekstra işler anlamında da bir fark yoktur diye düşünüyorum.  5 nm ile 150 nm arasındaki zorluk farkı tasarım işi değil fizik işi makine işi benim hissiyatımca. Ama dediğin gibi chip tasarımı tamamı bir yazılım içinde olacak bitecek bir iş değil kısım kısım tasarlanıp bir araya getirilerek son halini alıyordur sonra litografide silikona pozlanıyordur

Bilgiçlik yapacak seviyede değilim ama chip tasarımı nanometreden bağımsız bir konu diye biliyorum 200 nanometre de 10 nanometrede aynı benzer yazılımlar ile tasarlanıyor bir anlamda script yani yazılım kelimelerinden satırlarından oluşan chip tasarımı derleme gibi işlem sonrası transistör dizilimine dönülüyor ve litografi ile bu imaj silikona düşürülüyor.
Tübitak daki butik üretim için 150 nm normal ama 5 milyar dolar yatırım ile 16 nm gibi hedefler tabiki olmalı. Hatta 16 da 5 nm nin olduğu günümüzde haddini bilen bir hedef ama tabiki memnun olunacak bir iddiasıda var. Normal bir evde bile bir avuç chip var kapı zilinden bulaşık makinesine  tartya kadar her  şeyde chip var çok geç kaldık

Bende uzmanı değilim alanın meraklısıyım. Sadece şunu demek istiyorum. Bugün elektronik devrelerde sadece Yonga dediğimiz Microchipler yok. Transformatörler, diyotlar, Transistörler, Tristörler, bobinler, kondansatörler, dirençler var. Bunu geçtim microchiplerde de farklı farklı çipler var. En basitinden kullandığımız laptop bilgisayarlarda bile CPU, GPU, RAM , ROM , Wİ-Fi, ses, görüntü, kamera, bluetooth, USB bağlantısı şarj vs vs  çipleri var. Savunma sanayinde platform bazında baktığımız zaman ne görev yapan çipler vardır. Onlarca. Þimdi elbette bunların hepsini yerli üretemeyiz. Ama ben diyorum ki burada benim anladığım bunları es geçelim en yüksek işlem gücü içeren çipin en üst modellerinden birini yapalım diyoruz. Ki  şöyle söyleyeyim savunma sanayisinde bu çipin kullanım oranı yüzde kaçtır. Daha çok FPGA ve düşük işlem hızına sahip çoklu çipler kullanılır.  Çok çok düşük kullanım var . Örneğin Altay tankını ele alalım. Mesela Altay takında bulunan elektronik sistemler sayalım: Lazer ikaz, atış kontrol, araç kontrol, durumsal farkındalık, ataletsel navigasyon, uydu haberleşme(satcom varsa), radyo haberleşme, telsiz haberleşme, sürücü görüş, nişangah gibi sistemler var. Daha üstüne motor beyni , çekiş sistemleri beyni gibi aracın kendi sistemleri var. Bunların hepsi bir bilgisayar. Ve hepsinde kendine has anakartlar microçipler ve devre elemanları var ama soruyorum hangisinde 14nm CPU vardır. Belki hiçbirisinde. Bugün yolda kullandığımız benzinli araçlarda aracın donanım ve modeline göre değişmekle beraber bir Mercedes araçta yaklaşık 300 adet çip var. Bagaj elektroniği için ayrı, akü için ayrı motor beyni için ayrı müzik sistemi ayrı koltuk elektronikleri ayrı ekran ayrı araç çekiş sistemi ayrı vs vs. Bunun kaç tanesi o 14nm dediğimiz CPU çipi vardır . Belki 2 tane o da 2021 2022 model yeni araçta felan. Biri aracın tümleşik ana bilgisayarında vardır. Birde modern otomobillerde tabletler var onlarda vardır. Onlarda birde GPU bulunabilir belki. Þimdi biz diyoruz ki bütün bunları geçtik en zoru olanı yapmaya çalışıyoruz. Ve bu denilen çipi yapmak çok çok zor iken.

Halbuki böyle güzel bir yatırım başlatmışken kendimize bir elektronik sanayisi kurmamız gerekirken biz dalın en üstündeki meyveye ulaşmaya çalışıyoruz. Yani bu şuna benziyor Baykar'daki genç 20 25 kişilik 2000'li yıllardaki o ekip bir anda Kızılelma yapmaya çalışması gibi bir şey. O gün tee 2006 da mini insansız hava aracından sonra TB2 Akıncı yapmadan Jet İha yapmaya kalkışmış olsalardı bugün başarısız onca denememizden biri olacaktı. Çünkü 20 25 kişilik ekip bütçesiz ve desteksiz böyle bir Jet İha yapamazdı. Ama doğru ve emin adımlarla bugün dünyanın en büyük İha üreticisi olmakla beraber bu alanda Amerikalı şirketlerle beraber teknolojik kapasite vs gibi birçok parametrede dünya liderleri konumundalar. Bu işte böyle bir alan. Hemen İntel Core i7 6800  kapasitesinde, Qualcomm Snapdragon 820 kapasitesinde 14nm işlemci yapmak istiyoruz. Birde bunu üretmek istiyoruz. Devamında böyle bir pazarda bu işin ayakta kalmak zorunda olma önemi de var.

Önce daha basit ve işimize daha çok yarayacak ürünleri yapalım derim. Mesela Türkiye ve savunma sanayimiz Anakart üretmede ve tasarlamada ne seviyede. Yada devre elemanlarının kaçını ve  ne oranda yerli üretiyoruz. Aselsan kullandığı devrelerde yerli üretim basit diyotları, bobinler vs kullanıyor mu? Bunların binlerce türünü yabancı ülkelerden alacağız ama işlemciyi yerli yapacağız ve yapabilir isek.
Adamın birisi nasıl bulduysa bir Javelin tanksavar füzesinin içini açıp incelemiş içinde yapıldığı yıldan ve gereksinim duyulmamasından gerek böyle 14nm bir çip kullanılmıyor. Ama birçok çip var. Texas Instruments ve Analog Devices'e ait. 
https://youtu.be/11_5TB0-lNw?si=u49cDj1cx9Tswmn9

Türkiye de bu hedeflenen yatırımın altından kalkabilecek insan gücü vardır merak etmeyin. Yıl olmuş 21 yy bunları bizim 1980 öncesinde en geç 90 larda başlatmamız gerekiyordu yavaş yavaş başlayalım seçeneği kalmadı. 16 nanometre de üst kabiliyet sınırıdır her üretimi düşünülen chip bu değerde olacak diye bir şey yoktur. Ülkenin stratejin az sayıda ihtiyacını güvene almak için butik üretimler 150 nm olabilir ama 5 milyar dolar yatırım deyince artık sivil büyük üretimler konuşuluyor demektir orada artık 16 nm gibi rakamlar asgari seviye demektir bu gün için. Birde bu üretimler nerden baksan iki üç yıl alacak yatırım süreleri var biz start alana kadar 2 nm leri görürüz dünyada yada tartıdaki chip bile 5 nm olur belki de. Biz 70 lerde bu işlere giriştik İsviçre'den alınan makineler depolarımızda çürüdü. Biz bile bu forumlarda chip üretimi deyince 2 milyar dolar gibi büyük rakamlar gerekiyor diye bilgi duyuyorduk konuyu bilenlerden ama şimdi bizim rakam 5 milyar dolar ama dünyadaki yatırımlara bakıyoruz 100 milyar dolar gibi yatırımlar konuşuluyor. Yani 5 milyar dolar dişimin kovuğu oldu bu çağda o yüzden ortaya çıkacak şeviyede gözümüzde büyütmeyelim butik üretimden hallice bir yatırım olur heralde.

Çok ilginç, 1970lerde yerli çip üretimi için makine alımı, detaylarını biliyorsanız paylaşırsanız sevinirim.   

1970'lerde böyle bir girişim olmuş mu bilmiyorum ama zamanında sektöre özellikle GPU konusunda yön vermiş 2 Türk'ün hikayesi var. Ve bu 2 Türk bugün dünyanın en değerli şirketi olan Nvidia'nın da birçok patentini ve teknoljisini önceden geliştirmiş vs vs Gurur verici ama bir o kadar da hüzünlü bir hikaye. Belli adımlar yine atılmamış devlet ricalinde.
https://youtu.be/DqcyDto8osk?si=o6M_Evc458rTXHZT
https://youtu.be/Uj1sgNGQqGk?si=SW7e6YsMkjm4VjW1

Ben öyle bir şey okumuştum. 70 lerde dünyada chip üretim yaygınlaşmıştı devlet planlamada bir girişimde bulunmuş isviçre den bazı makinelerde gelmiş ama tamamlanamamış teknoloji demode kalmış makineler öylece kalmış . Ama kaynak bulamadım aklımda kalan bu. 70 deyip hor görmeyin nerdeyse herşeyin ilk yatırımı 70 lerde oldu

Þu video da biraz 1970 lerdeki olayları anlatıyor. Sanırım benim anımsadığım olay testaş ın hikayesi olabilir




şu linktede daha fazla bilgi var okuyabilirsiniz

bir paragraf taşıyim devamını linkten okuyabilirsiniz.

TESTAÞ, 1970'lerin ortalarında bir devlet girişimi olarak Türkiye'de yarıiletken devre elemanları üretmek üzere kurulmuştu. Bunun için de bir Amerikan şirketi olan Exar'dan know-how alınmıştı. Ama sonu getirilemedi, yapılan yatırımlar amacına ulaşamadı.
...

https://www.subconturkey.com.tr/testas-turkiye-elektronik-sanayi-ve-ticaret-as-transistor-yariiletken-ve-cip-uretimi/